Szanowni Państwo
NOWA oficjalna strona internetowa Kampinoskiego Parku Narodowego została uruchomiona pod adresem:

 

https://kampn.gov.pl

 

Obecna strona będzie funkcjonować pod starym adresem, lecz nie będą pojawiać się na niej nowe informacje,
a obecnie na niej zawarte nie będą już aktualizowane.


 

Nową stronę wydano w ramach Projektu POIS.02.04.00-00-0001/15 „Promocja Parków Narodowych jako marki”
współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020

 

 

logos.png 

Spis treści

Położenie i opis terenu

Zlewnia doświadczalna Kampinos (dawniej Pożary), położona jest w dorzeczu Łasicy - prawego dopływu Bzury w Kampinoskim Parku Narodowym wraz z otuliną. Obejmuje ona górną (źródłową) część dorzecza Kanału Olszowieckiego Północnego. Jest to zlewnia IV rzędu w dorzeczu Wisły. Obszar zlewni badawczej Kampinos po profil wodowskazowy w Józefowie wynosi 20,2 km2, z tego 7,01 km2 (30 %) stanowią obszary powierzchniowo bezodpływowe.

b_0_200_16777215_00___images_zmsp_2.1.jpg
Zlewnia doświadczalna Kampinos (d. Pożary) na tle podziału hydrograficznego Łasicy i Bzury

 

 

Zlewnia Kampinos wykorzystuje szerokie, zabagnione obniżenie wypełnione utworami organicznymi, które rozcina Kanał Olszowiecki Północny. Jest ono ograniczone od północy zwartym pasem wydm o wysokości względnej przekraczającej 10 m, a bezwzględnej około 80-90 m n.p.m., natomiast od zachodu niższymi, pojedynczymi wydmami, oddzielonymi licznymi zagłębieniami deflacyjnymi. Rzędne wysokościowe dna zagłębienia wahają się nieznacznie od 72,2 do 73,8 m n.p.m. Od południa i wschodu granicę stanowi krawędź Równiny Łowicko-Błońskiej o wysokości względnej dochodzącej do 8 m. Jest ona miejscami erozyjnie porozcinana oraz przykryta wydmami koło wsi Biała i Korfowe, a jej wysokości kształtują się od 75 do 103,7 m n.p.m. (wysokość maksymalna w zlewni - szczyt wydmy Biała Góra). Najniższy punkt stanowi profil hydrologiczny zamykający zlewnię, w którym średnie położenie zwierciadła wody Kanału Olszowieckiego w latach 1994-2004 wynosiło 71,7 m n.p.m. (zero wodowskazu znajduje się na wysokości 70,0 m n.p.m.) Deniwelacja w zlewni wynosi zatem około 32,0 m. Model cyfrowy terenu (DTM - ang. Digital Terrain Model) pozwolił na konstrukcję mapy spadków. Prawie 90% zlewni stanowią obszary o bardzo niewielkim spadku od 0° do 1°; są to przede wszystkim obniżenia deflacyjne oraz rozległe płaskodenne zagłębienie. Największe spadki charakteryzują stoki wydm w strefie wododziałowej oraz krawędź Równiny Łowicko-Błońskiej i mogą osiągać lokalnie nawet 24°. Cechą charakterystyczną rzeźby jest bardzo duża zmienność spadków na małych odcinkach, w obrębie drobnych form; obszary o wyższych spadkach sąsiadują z prawie płaskimi. Tego typu kontrasty są spowodowane bezpośrednim sąsiedztwem wałów wydmowych z rozległymi zatorfionymi zagłębieniami. Jest to przejaw bardzo ścisłego związku współczesnej rzeźby i litologii.

b_0_200_16777215_00___images_zmsp_2.2.jpg
Cyfrowy model terenu zlewni Kampinos (d. Pożary) wykonany na podstawie mapy topograficznej w skali 1:10000 w układzie 1965. Czerwona linia przedstawia zasięg zlewni topograficznej z obszarami bezodpływowymi włącznie.

 

Więcej zdjęć ...
Mapa spadków terenu w zlewni Kampinos (d. Pożary) wykonana na podstawie mapy topograficznej w skali 1:10000 w układzie 1965.

 


 

Struktura geologiczna

Obszar zlewni ZMŚP Kampinos pokrywają wyłącznie osady czwartorzędowe. Ich miąższość jest tak duża, że strefa aktywnej wymiany wód powierzchniowych i podziemnych znajduje się właściwie tylko w ich obrębie. Najstarsze osady czwartorzędu pochodzące z okresu preglacjalnego nie zachowały się. W podłożu stwierdzono jako najstarsze gliny zwałowe zlodowacenia południowopolskiego. Gliny zwałowe zlodowaceń środkowopolskich (zwłaszcza zlodowacenia Warty) zalegają blisko powierzchni terenu na Równinie Łowicko-Błońskiej i są rozcięte erozyjnie, zwłaszcza w strefie krawędziowej równiny. Na przełomie interglacjału mazowieckiego i zlodowacenia środkowopolskiego (stadiał Radomki) były akumulowane iły i mułki zastoiskowe, których strop znajduje się na wysokości około 60 m n.p.m., stanowiąc tzw. cokół erozyjny doliny Wisły, który powstał w wyniku intensywnej erozji w interglacjale eemskim. W czasie zlodowacenia północnopolskiego (Wisły) dno Kotliny Warszawskiej było wielokrotnie zasypywane materiałem naniesionym z północy i południa. Początkowo utworzyło się tutaj zastoisko, w którym osadziły się zwięzłe iły warwowe budujące część Równiny Łowicko-Błońskiej w obrębie zlewni. W okresie późniejszym iły te zostały przykryte cienką warstwą utworów pyłowych, co jest widoczne koło Leszna. W czasie maksimum transgresji zlodowacenia Wisły utwory zastoiskowe zostały w dużej części wyerodowane (około 22000 lat BP), a powstałe wówczas doliny zostały zasypane materiałem fluwioglacjalnym, piaszczysto-żwirowym o dużej miąższości, naniesionym z Kotliny Płockiej. Jednocześnie z południa i południowego-wschodu był akumulowany materiał piaszczysty i aluwialny. U schyłku zlodowacenia północnopolskiego (faza pomorska), naniesiony materiał uformował tzw. taras otwocki. Seria akumulacji kończy się poziomem mułków lub iłów, które w glebach koło Granicy zostały datowane na 16100±570 lat BP, piaski leżące w ich stropie datowano na 14450±300 lat BP. Następnie powstały tarasy: falenicki (interstadiał bölling zwany najstarszym dryasem) oraz praski wyższy (interstadiał alleröd). Utwory tego ostatniego nie zostały stwierdzone w zlewni ZMŚP Kampinos.

Równolegle do formowania tarasów obecnej doliny Wisły, wraz z ich przesuszaniem, rozwijały się procesy eoliczne, które doprowadziły do powstania charakterystycznych na tym obszarze wydm. Główna faza formowania wydm nastąpiła w starszym dryasie (12100 - 11800 lat BP). W młodszym dryasie utworzyły się wydmy na Równinie Łowicko-Błońskiej. Po ostatnim wymienionym etapie formowania wydm, procesy eoliczne nie ustały i z mniejszym lub większym nasileniem trwają przez cały holocen. W okresie zanikania procesów wydmotwórczych nastąpiło ocieplenie klimatu i ekspansja roślinności drzewiastej; towarzyszyło im rozpoczęcie procesów torfotwórczych w lokalnych zagłębieniach i misach deflacyjnych.

Geneza obniżenia wypełnionego torfem w zlewni Kampinos (d. Pożary), w jej części należącej genetycznie do Kotliny Warszawskiej, nie jest do końca rozpoznana. Przyjmuje się hipotezę, że między południowym pasem wydm a krawędzią Równiny Łowicko-Błońskiej do okresu późnego glacjału zachowały się obniżenia będące najprawdopodobniej starorzeczami lub przegłębieniami koryta Prawisły, w których utrzymywał się wysoki stan wód podziemnych. Na podstawie datowań radiowęglowych określono wiek torfowiska Pożary na 10115±55 lat BP, a torfowiska Nart - Pożary na 9750±120 lat. Do utworów organicznych wypełniających rozległe zagłębienie w zlewni Pożary należą torfy (częściowo przekształcone w mursze), mułotorfy oraz gytie. Podścielają je piaski i pyły tarasu falenickiego Wisły. Proces torfotwórczy był w okresie holocenu kilkakrotnie przerywany i wznawiany. Na początku holocenu został zahamowany w wyniku obniżenia się zwierciadła wód podziemnych, co spowodowało znaczne przesuszenie tarasów. W okresie atlantyckim następuje jego nasilenie wraz z podniesieniem się zwierciadła wody. Zostało to udokumentowane datowaniami radiowęglowymi torfowiska u podnóża wydmy w okolicach wsi Narty. Torf bezpośrednio z nią sąsiadujący datowano na 5400±250 lat BP, a położony niżej na 7110±320 lat BP. Współcześnie niektóre pokłady torfu niskiego w zlewni Pożary przekraczają miąższość 100 cm. Proces torfotwórczy trwa nadal z nasileniem, jakie umożliwiają wahania zwierciadła wód podziemnych związane z ogólnym rytmem zmian hydrologicznych w pradolinie Wisły.

 
Przekrój geologiczny przez utwory czwartorzędowe zlewni Kampinos (d. Pożary)

 


 

Utwory powierzchniowe i gleby

Litologia badanej zlewni jest odbiciem przeszłości geologicznej oraz morfogenezy. Wśród utworów powierzchniowych (rozpatrywanych do głębokości 2 m) dominującą rolę odgrywają piaski luźne, piaski słabo gliniaste oraz piaski słabo gliniaste na piaskach luźnych (około 50% zlewni); ich położenie odpowiada wałom wydmowym oraz odsłoniętym osadom tarasu falenickiego. Utwory piaszczyste budują miejsca wyżej położone. Torfy pokrywają ponad 27% zlewni; można je podzielić wg miąższości: do 50 cm, od 50 do 100 cm i powyżej 100 cm. Obok torfów istotną rolę odgrywają również różnoziarniste piaski słabo gliniaste i gliniaste lekkie oraz mocne pylaste na piaskach luźnych, gliniastych, glinie lekkiej i średniej (około 13%). Budują one obszary położone poniżej strefy krawędziowej Równiny Łowicko-Błońskiej. Mursze spiaszczone na piaskach luźnych, także mursze i torfy zmurszałe (9,9%) są związane z obrzeżami obniżeń wypełnionych torfami o miąższości ponad 50 cm. Utwory cięższe położone są na Równinie Łowicko-Błońskiej (część południowa) wraz z niewielkimi obszarami pyłów i glin lekkich (1%). Mursze i zmurszałe torfy odpowiadają strefie przejściowej między torfowiskami niskimi a pasami wydmowymi.

Procesy glebotwórcze na obszarze zlewni rozpoczęły się już w okresie preborealnym lub borealnym i trwały do okresu atlantyckiego. Ewolucja piasków przebiegała w następującej sekwencji: gleby inicjalne, gleby słabo wykształcone, gleby rdzawe, gleby bielicowe i bielice z podtypami - bielice żelaziste, żelazisto-próchniczne i próchniczne. Proces torfotwórczy rozpoczął się w allerödzie, a może nawet w böllingu, w holocenie zaś był kilkakrotnie przerywany i wznawiany. Procesy glebotwórcze są długotrwałe i często nakładają się na siebie. Pozwala to określić gleby współczesne jako poligenetyczne, zaliczane do dwóch działów: autogenicznych i hydrogenicznych o różnym stopniu nasilenia procesów glebowych. Zasięgi typów gleb są ściśle związane z rodzajem skały macierzystej (litologia). Z osadami organicznymi związane są gleby torfowe wytworzone z torfów niskich, podzielone wg miąższości na trzy klasy: do 50 cm, od 50 do 100 cm i ponad 100 cm (jest ich najwięcej). Na obrzeżeniu torfowisk wytworzyły się gleby murszowo-torfowe i mineralno-murszowe wytworzone z murszów i piasków słabo gliniastych oraz czarne ziemie zdegradowane wytworzone z piasków słabo gliniastych (w obrębie obszarów, gdzie zwierciadło wód podziemnych opada okresowo poniżej 1 m p.p.t.). Z piaskami na wydmach wiążą się dominujące w zlewni zespoły gleb bielicoziemnych, eolicznych oraz rdzawych i bielicowych właściwych wytworzonych na piaskach luźnych. W południowej części zlewni, gdzie piaski przykrywają utwory cięższe (piaski gliniaste mocne, pyły, iły i gliny), wykształciły się gleby rdzawe na piaskach luźnych i słabo gliniastych, i brunatne wyługowane wytworzone z piasków luźnych, słabo gliniastych, gliniastych lekkich pylastych a nawet gliny lekkiej. Rodzaj gleby w stosunku do skały macierzystej modyfikuje ekspozycja stoku i pokrycie roślinne, np.: gleby erodowane w strefie krawędzi Równiny Łowicko-Błońskiej (koło Grabiny, Szymanówka i Białej) oraz gleby brunatne na stokach wydm o ekspozycji południowej porośnięte dąbrową świetlistą.


Mapa utworów powierzchniowych zlewni Kampinos (d. Pożary)

 

Z analiz granulometrycznych prób wynika, że w osadach piaszczystych (eolicznych i aluwialnych) dominuje frakcja piasku drobnego o średnicy ziaren O od 0,25 do 0,1 mm. Większy udział frakcji piasku grubego i części szkieletowych (O od 0,5 do 1,0 mm) charakteryzuje piaski fluwioglacjalne, zidentyfikowane w głębszych wierceniach i odkrywkach glebowych na głębokości około 1,5 - 2,0 m pod torfami. Zawartość części spławialnych jest mała i w pobranych próbkach nie przekracza 3 - 4%, zaś w kilku próbach z poziomu błońskiego części spławialne osiągają udział ok. 10%. Gleby semihydrogeniczne oraz utwory w spągu gleb hydrogenicznych (np. piaski pod murszami) charakteryzują się większą (do 25%) zawartością części pylastych. Uziarnienie prób gruntu wskazuje na dobrą i bardzo dobrą przepuszczalność utworów powierzchniowych (poza bagnami). W związku z tym strumień wody, a z nim migracja rozpuszczonych substancji chemicznych, może odbywać się szybko w sprzyjających warunkach uwilgotnienia gleby. Liczbę migrujących substancji chemicznych może zwiększać kwaśny odczyn gleb (pH 4,0 - pH 5,5). Jedynie w glebach wytworzonych na piaskach aluwialnych odczyn może przekraczać wartość pH 6,0 i powyżej. Piaski aluwialne charakteryzują się większą zawartością węglanu wapnia (CaCO3) niż utwory pochodzenia eolicznego, jednak ich procent jest znikomy. Gleby wytworzone z utworów eolicznych charakteryzuje mała pojemność sorpcyjna, niski stopień wysycenia zasadami oraz szeroki stosunek węgla do azotu (C:N); podobne właściwości posiadają czarne ziemie zdegradowane.


Mapa typów gleb w zlewni Kampinos (d. Pożary)

 


 

Struktura hydrologiczna i hydrogeologiczna

Zlewnia Kampinos (d. Pożary) znajduje się w specyficznym położeniu, bowiem strefa krawędziowa Równiny Łowicko-Błońskiej wyznacza ogólny kierunek odpływu wód podziemnych ułożony poprzecznie w stosunku do osi wydłużonego kształtu zlewni. Położenie suchych wydm w sąsiedztwie obniżeń bagiennych decyduje o zróżnicowaniu obiegu wody w zlewni.

Topograficzny dział wodny zlewni Kampinos ma przebieg wymuszony pasami wydmowymi w Kotlinie Warszawskiej i krawędzią Równiny Łowicko-Błońskiej. Jedynie środkowe i najbardziej na południe położone fragmenty zlewni pozbawione są wydm. Rzeźba wałów wydmowych sprawia, że powierzchniowo odpływowa jest jedynie środkowa - bagienna część zlewni. Obszarów powierzchniowo bezodpływowych jest 7,01 km2, czyli ? powierzchni zlewni topograficznej. Przebieg działu wodnego został wyznaczony na podstawie mapy topograficznej w skali 1:10000.

Sieć hydrograficzna zlewni Kampinos (d. Pożary) jest w przeważającej części przekształcona antropogenicznie. Kanał Olszowiecki na całej długości jest ciekiem sztucznym i prostym. Jego koryto miało niegdyś kształt trapezoidalny, a w chwili obecnej jest miejscami nieregularne w wyniku silnego zarastania. Prace regulacyjne na podstawie projektów melioracyjnych z 1927 r. oraz lat 1929-1933, zatwierdzonych i rozpoczętych w 1934 r., trwały jeszcze podczas II wojny światowej. Poniżej Granicy, na Kanale Olszowieckim wybudowano drewniany jaz. Celem prac melioracyjnych było obniżenie zwierciadła wód podziemnych, jednak jaz miał utrzymywać i regulować odpływ, przeciwdziałając głębokim niżówkom i przesuszeniom torfu. Konserwację kanału wykonano w latach 1949-1950. Obecnie niemal cała zlewnia jest poddana ochronie, a cieki zarastają i ulegają samoczynnej renaturyzacji. Pozostałe rowy melioracyjne odwadniające łąki kilkakrotnie koszono, jednak zaprzestano tych praktyk po wykupieniu gruntów większości gospodarstw rolnych przez Kampinoski Park Narodowy (lata 1976-1986). Pozostawione bez konserwacji cieki, zwłaszcza w bagiennych obniżeniach, szybko zarastają i nie spełniają roli drenującej.

Kanał Olszowiecki od Szymanówka do profilu zamykającego w Józefowie drenuje płytkie wody podziemne. Jedyny jego dopływ z torfianek łączy się z głównym ciekiem 50 m powyżej wodowskazu w Józefowie.

Rozpoznanie litologiczne i hydrogeologiczne pozwalają stwierdzić, że w zlewni istnieje jeden ciągły horyzont wodonośny o miąższości przekraczającej 10 m; nad nim wytworzyły się nieciągłe warstwy wodonośne, w których zwierciadło wody utrzymuje się okresowo. W strefie krawędziowej taki horyzont wodonośny, położony około 4 m nad horyzontem głównym, zasila koło Szymanówka okresowe wypływy i wysięki wód podziemnych. Na początku lat 50. XX w. wypływy były znacznie bardziej intensywne niż obecnie; wody te zasilają obszar bagienny. Przepływ wód podziemnych (tranzytowy) między Równiną Łowicko-Błońską a Kotliną Warszawską jest bardzo złożony. Krawędź równiny stanowi granicę między dwiema tzw. hydrostrefami: poziomem błońskim i poziomem kampinoskim. Między dwoma horyzontami wodonośnymi na poziomie błońskim istnieje kontakt hydrauliczny przez rozdzielającą je warstwę słabo przepuszczalnych iłów. Zasilanie bagien i mokradeł poniżej strefy krawędziowej na poziomie kampinoskim odbywa się za pośrednictwem głównego ciągłego horyzontu wodonośnego (drugiego od powierzchni na poziomie błońskim). Zasilanie wodami górnego horyzontu wodonośnego może odbywać się wyłącznie podczas bardzo wysokich stanów wód podziemnych.

W osi doliny Kanału Olszowieckiego, w jego górnym i środkowym biegu, główny poziom wodonośny jest oddzielony od powierzchni terenu cienką warstwą trudno przepuszczalnych mułków i gytii ilastej, których strop znajduje się płytko od 0,5 do 1,0 m p.p.t.. Powoduje to napięcie zwierciadła wody, które nawiercone na głębokości 1,0 m p.p.t. stabilizuje się na poziomie gruntu. Pomiędzy warstwą nieprzepuszczalną a powierzchnią terenu, w osadach organicznych, horyzont wodonośny utrzymuje się okresowo, powodując zanik odpływu w okresach suchych. To sugeruje, że Kanał Olszowiecki na obszarze torfowisk nie ma kontaktu hydraulicznego z głównym ciągłym horyzontem wodonośnym. Mapy hydroizohips potwierdzają istnienie niewyraźnego lokalnego działu wód podziemnych pod pasem wydm ograniczającym od północy zlewnię topograficzną Pożary. Na podstawie niwelacji geodezyjnej sieci piezometrów, stwierdzono różnicę rzędnych zwierciadła wody podziemnej w ciągach niwelacyjnych przebiegających w poprzek bagna Pożary nieprzekraczającą 10 cm. Istnieje potrzeba przeprowadzenia bardziej szczegółowych analiz dynamiki zwierciadła wód podziemnych pod pasami wydm. Można przypuszczać, że podziemny dział zlewni, kształtujący się pod wydmami jest wyraźny podczas niskich stanów wód, w okresach wilgotnych natomiast, kiedy dominuje odpływ podziemny w kierunku północnym do Łasicy - zanika. Oznacza to niezgodność zlewni powierzchniowej (topograficznej) i podziemnej.

Zwierciadło wód podziemnych w zlewni Kampinos układa się na głębokości od 0 do ponad 10 m p.p.t. W torfowisku znajduje się prawie na powierzchni, ale czasami obniża się głębiej do 0,70-0,90 m p.p.t. W dnach zagłębień międzywydmowych stany wód podziemnych utrzymują się również płytko. Zagłębienia te są dawnymi dolinami cieków, które zostały przegrodzone wałami wydmowymi w procesie ich formowania. Na pozostałym obszarze zlewni zwierciadło wód podziemnych układa się na głębokości 2,0-2,5 m p.p.t. Dopiero powyżej strefy krawędziowej Równiny Łowicko-Błońskiej głębokości wzrastają do ponad 3 m p.p.t., a lokalnie pod wydmami osiągają nawet ponad 10 m p.p.t. W strefie krawędziowej występują nieciągłości pierwszego horyzontu wodonośnego. Istotne zmiany zwierciadła wód podziemnych (obniżenie pod wpływem melioracji) nastąpiły w XX w.


Schematyczny przekrój hydrogeologiczny przez zlewnię Kampinos (d. Pożary) na linii Białe Góry - Korfowe - Zamczysko (a) i Szymanówek - Karpaty (b)

Mapa średniej głębokości do zwierciadła wód podziemnych freatycznych w zlewni Kampinos (d. Pożary) w okresie 1.06.1999 r. - 6.06.2000 r.

 


 

Roślinność rzeczywista i użytkowanie ziemi

Zlewnia ZMŚP "Kampinos" wg regionalizacji geobotanicznej należy do krainy Północnomazowiecko-kurpiowskiej, a w jej obrębie do podkrainy Wkry, okręgu Kotliny Warszawskiej i podokręgu Puszczy Kampinoskiej.

Roślinność rzeczywista była kilkakrotnie badana i kartowana w ramach KPN. Pierwsze badania fitosocjologiczne przeprowadził prof. Roman Kobendza. Kartowanie roślinności rzeczywistej wykonano w latach 60. i 70. XX w. w formie niepublikowanych operatów urządzania lasu oraz glebowo-siedliskowych, opracowywanych na potrzeby KPN. Leśne jednostki taksacyjne (zespoły leśne i odpowiadające im typy siedliskowe lasu) zostały scharakteryzowane na przełomie 1970./1980. Ze względu na obniżanie się zwierciadła wód podziemnych w drugiej połowie XX w., zmianie podlegały najbardziej "czułe" typy siedlisk, a wyniki wcześniejszych badań jej nie uwzględniają, dotyczy to zwłaszcza ekosystemów wilgociolubnych.

Szczegółowy i miarodajny obraz stanu roślinności stworzyło kartowanie fitosocjologiczne wykonane na początku lat 1990. w ramach planu ochrony KPN. Skala kartowania roślinności wynosiła 1:10000, a jego wyniki zostały zgeneralizowane do skali 1:25000. Na podstawie mapy roślinności rzeczywistej wyodrębniono 69 typów fitocenoz (zbiorowisk roślinnych), które następnie zagregowano do 24. Podstawą kartowania były kryteria florystyczno-fitosocjologiczne, np.: skład gatunkowy, różnorodność, faza rozwoju (np. postać młodociana, postać dojrzała), stopień odkształcenia (średnio, silnie i bardzo silnie) itp.

Rozmieszczenie typów zbiorowisk roślinnych jest drobnomozaikowe, chociaż tworzą one pewne większe grupy. Niewielkie płaty roślinności o odmiennym typie sąsiadują ze sobą. Jest to wynik zmienności rzeźby, litologii i gleb na niewielkim obszarze (strefy przejściowe między mokradłami a bagnami). Obniżanie się poziomu wód gruntowych spowodowało zmiany siedliskowe, wyrażające się ewolucją olsów w łęgi, a następnie w grądy, a w wypadku siedlisk ubogich również w kierunku borów mieszanych wilgotnych oraz różnie przebiegającą degradację torfowisk niskich i turzycowisk w kierunku zbiorowisk nieokreślonych. Przewidywanie dalszego kierunku sukcesji zbiorowisk jest zatem trudne. Uruchomienie procesu sukcesji wtórnej spowodowała zmiana użytkowania terenu (wykupienie gospodarstw rolnych np. we wsiach: Narty, Korfowe, Grabina czy Szymanówek). W wyniku porzucenia gospodarki rolnej powstało szereg stadiów zarastania ugorów; na obszary dawnych pól, bardziej suchych i uboższych, wkraczają gatunki roślin związane ze zbiorowiskami ruderalnymi, łąkowymi i murawami piaskowymi. Na nieco bardziej żyznych siedliskach pojawiają się szybko siewki brzozy i sosny, tworząc plamistą strukturę przestrzenną roślinności. W obrębie żyznych i wilgotnych obszarów trwa sukcesja w kierunku łąk świeżych. Powstało wiele zbiorowisk pośrednich między łąkami, pastwiskami a ziołoroślami na skutek nieregularnego koszenia łąk i sporadycznego wypasu.

Wśród zbiorowisk charakteryzujących utwory piaszczyste dominują zbiorowiska nieokreślone z grupy borów sosnowych i mieszanych (związek Dicrano-Pinion) właściwe dla wydm oraz bór mieszany typowy i leszczynowy Querco roboris-Pinetum typicum i Q. r.-P. coryletosum). Do najbardziej charakterystycznych zbiorowisk roślinnych, odpowiadających krajobrazom hydrogenicznym należy ols porzeczkowy Ribeso nigri-Alnetum oraz torfowisko niskie z klasy Scheuchzerio-Caricetea nigrae. Z olsem są związane zarośla łozowe Salicetum pentandro-cinereae, szuwary wielkoturzycowe (związek Magnocaricion), a wzdłuż cieków łęgi olszowo-jesionowe Fraxino-Alnetum. Na obszarach przejściowych między mokradłami a wydmami dominują łąki wilgotne i mokre (związek Calthion), świeże owsicowe Arrhenatheretum elatioris oraz lasy liściaste na glebach mineralnych (Querco-Fagetea). Zbiorowisko lasów liściastych na glebach mineralnych (Querco-Fagetea) z dominacją olchy czarnej Alnus glutinosa jest przejściowym zbiorowiskiem powstałym w wyniku przesuszenia olsów Ribeso nigri-Alnetum lub/i łęgu olszowo-jesionowego Fraxino-Alnetum i będzie najprawdopodobniej przekształcało się w grąd wilgotny Tilio-Carpinetum.

Na piaskach wydmowych, oprócz wymienionych zbiorowisk, przeważają bory mieszane świeże Querco roboris-Pinetum z dominacją sosny zwyczajnej Pinus sylvestris, grądy subkontynentalne świeże Tilio-Carpinetum dębowo-lipowo-grabowe z domieszką sosny oraz dąbrowy świetliste Potentillo albae-Quercetum najczęściej z domieszką lub nawet dominacją sosny Pinus sylvestris.


Roślinność rzeczywista w zlewni Kampinos (d. Pożary); stan w 1993 roku

 

Typy zbiorowisk roślinnych w badanej zlewni nawiązują do litologii, typów gleb i rzeźby terenu (zwłaszcza spadków). Bardzo wyraźna zależność między typem zbiorowisk a głębokością zwierciadła wód podziemnych jest szczególnie charakterystyczna w strefach przejściowych między wydmami a mokradłami. Największa zmienność przestrzenna zbiorowisk roślinnych występuje w strefie krawędzi Równiny Łowicko-Błońskiej (koło Grabiny i Korfowego) oraz w strefie przejściowej pomiędzy mokradłami a wydmami (północna część zlewni).

W południowej części zlewni, położonej na Równinie Łowicko-Błońskiej w strefie otuliny KPN pozostały grunty użytkowane rolniczo (pola orne, łąki, pastwiska, sady i niska zabudowa). Większość użytków rolnych stanowi kompleks segetalny ubogi na glebach brunatnych wyługowanych oraz rdzawych wytworzonych z piasków luźnych. Pozostałości gruntów ornych w obrębie KPN są poddane spontanicznej sukcesji wtórnej - kreatywnej i powoli zarastają.

 

Ostatnia modyfikacja dnia: 12-02-2011 dokonana przez: Adam Olszewski

 

Projekty
NFOŚiGW - logo Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska - logo
Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska
Projekty finansowane z Unii Europejskiej Lasy Państwowe - logo