Zagrożenie pożarowe w Parku

Spośród wszystkich polskich parków narodowych w Kampinoskim Parku Narodowym od wielu lat wybucha najwięcej pożarów (ok. 60%). Niskie opady atmosferyczne, mała wilgotność gleb na przeważającej powierzchni parku szybko przesuszająca się ściółka stwarzają potencjalne zagrożenie pożarowe. Tradycja wypalania traw na wiosnę i duża penetracja turystyczna powodują realne niebezpieczeństwo wywołania pożarów w ekosystemach leśnych i nieleśnych.

Od początku istnienia parku odnotowano ponad 1700 pożarów, w tym ok. 1520 pożarów lasu. Powstało 20 dużych pożarów, które ogarnęły powierzchnię powyżej 10 ha. Największy pożar wystąpił w 1983 r. i zniszczył 106 ha lasu
Większość pożarów (98,7 %) miało charakter przyziemny – ogień strawił jedynie ściołę, rośliny runa leśnego i krzewy. W historii Parku odnotowano 20 pożarów całkowitych (ostatni w 2006 r.).

Pożary ogółem w Kampinoskim Parku Narodowym

Okres największej palności przypada na wiosnę (marzec – maj) - 55% wszystkich pożarów
Kampinoski Park Narodowy od 1969 r. zaliczany jest do I kategorii zagrożenia pożarowego lasu. Zgodnie z załącznikiem nr 1 do rozporządzenia zmieniającego rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad zabezpieczenia przeciwpożarowego lasów Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2010 r. (DzU nr 137 poz. 923), „kategoria zagrożenia pożarowego lasów obejmuje lasy o podobnym poziomie podatności na pożar, ustalonym na podstawie częstotliwości występowania pożarów, warunków drzewostanowych
i klimatycznych oraz czynników antropogenicznych.”
Zaliczenie lasów Kampinoskiego Parku Narodowego do kategorii zagrożenia pożarowego lasu dokonano na podstawie sumy punktów odpowiadających:

Zgodnie z powyższym rozporządzeniem las Kampinoskiego Parku Narodowego zalicza się do I kategorii zagrożenia pożarowego (powyżej 25 pkt.).

Organizacja ochrony przeciwpożarowej

Ochrona przeciwpożarowa Kampinoskiego Parku Narodowego składa się z wielu elementów wzajemnie się uzupełniających i jest zorganizowana w systemach:
1. monitoring zagrożenia pożarowego,
2. zabezpieczenie terenów,
3.obserwacyjno-alarmowy,
4.techniczno-sprzętowy zabezpieczenia działań ratowniczo-gaśniczych,
5.organizacji sił na wypadek powstania pożaru,
6.zabezpieczenie obiektów.

Organizacja systemu monitoringu zagrożenia pożarowego obejmuje:
1) ustalenie kategorii zagrożenia pożarowego lasu,
2) monitoring meteorologiczny,
3) codzienne ustalanie stopnia zagrożenia pożarowego lasu.

Organizacja systemu zabezpieczenia terenów obejmuje:
1) pasy przeciwpożarowe,
2) porządkowanie terenu,
3) przejezdność dojazdów pożarowych,
4) utrzymanie punktów czerpania wody,
5) propaganda i tablice ppoż.,
6) zalecenia hodowlane,
7) oczyszczanie pod liniami energetycznymi.

Organizacja systemu obserwacyjno-alarmowego obejmuje:
1) dyżury przeciwpożarowe,
2) sieć stałej obserwacji naziemnej (wieże obserwacyjne),
3) patrole przeciwpożarowe,
4) punkt alarmowo-dyspozycyjny (PAD),
5) sieć łączności alarmowo-dyspozycyjnej.

Organizacja systemu techniczno-sprzętowego zabezpieczenia działań ratowniczo-gaśniczych obejmuje:
1) oznakowanie dojazdów pożarowych,
2) sieć radiokomunikacji ruchomej lądowej (radiotelefoniczna: stacje przekaźnikowe, bazowe, samochodowe, noszone),
3) bazy sprzętowe (samochody patrolowo-gaśnicze, bazy sprzętu podręcznego, ciągniki z pługiem do wyorywania pasów ppoż., pilarki spalinowe,
4) punkty czerpania wody,
5) urządzenia i sprzęt meteorologiczny,
6) mapy i odbiorniki GPS.

Systemy są wspomagane poprzez:
- szkolenia (teoretyczne, praktyczne, ćwiczenia terenowe z jednostkami PSP, OSP),
- wymianę i zakup środków i sprzętu z zakresu ppoż.,
- współpracę z jednostkami organizacyjnymi (Szkoła Główna Służby Pożarniczej, Instytut Badaczy Leśnictwa, Państwowa Straż Pożarna, Ochotnicze Straże Pożarne, Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych, Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Warszawie, Policja, starostwa i gminy puszczańskie),
- działalność propagandową (plakaty, pogadanki w szkołach, artykuły w prasie, udział w nagrywaniu filmów o tematyce ppoż.),
- udział pracowników w seminariach, konferencjach w zakresie ochrony przeciwpożarowej i zarządzania kryzysowego,
- sprawozdawczość, analizy.

 System obserwacji naziemnej – wieże obserwacyjne

Kampinoski Park Narodowy posiada siedem wież obserwacyjnych. Wszystkie postawiono na wzniesieniach (wydmach), co umożliwia obserwację terenu całego parku wraz z otuliną. Obserwacje przeprowadza się codziennie od godzin rannych do zmierzchu od połowy marca do połowy października w dniach wystąpienia zagrożenia pożarowego. Promień obserwacji z wieży wynosi 10–15 km.

Monitoring meteorologiczny i prognozowanie zagrożenia pożarowego lasu
Na terenie parku funkcjonuje pomocniczy punkt prognostyczny w Izabelinie. Ponadto dodatkowo informacje o opadach dobowych na terenie parku uzyskujemy z sześciu posterunków opadowych. Codziennie zbierane są z punktu dane meteorologiczne (temperatura powietrza, wilgotność powietrza, opady, prędkość i kierunek wiatru) przed godz. 9.00 i 13.00.
Dane te przekazywane są drogą radiotelefoniczną do Nadleśnictwa Celestynów, skąd na podstawie wilgotności ściółki i powietrza dla naszej strefy jest ustalany dwa razy dziennie, przez Regionalną Dyrekcję Lasów Państwowych w Warszawie stopień zagrożenia pożarowego lasu. Przewidywane zagrożenie określane jest według czterostopniowej skali: stopień 0 -–brak zagrożenia, stopień I – zagrożenie małe, stopień II – zagrożenie średnie, stopień III – zagrożenie duże.
Aby zapobiec powstawaniu pożarów, przy III stopniu zagrożenia pożarowego wprowadza się obligatoryjnie zakaz wstępu do lasu, jeżeli przez kolejnych 5 dni wilgotność ściółki mierzona o godz. 9.00 jest niższa od 10%. Podstawę prawną stanowi Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 22 marca 2006 r. w sprawie szczegółowych zasad zabezpieczenia przeciwpożarowego lasów (DzU Nr 58, poz. 405, §12). Ponadto zawsze przy II i III stopniu zagrożenia pożarowego lasu zakazane jest korzystanie z wyznaczonych miejsc na ogniska oraz anulowane są zgody na rozpalanie ogniska do momentu ustania zagrożenia pożarowego.
Przeciwpożarowa sieć alarmowa
Niezależnie od dyżurów na wieżach obserwacyjnych pełniony jest stały dyżur w punkcie alarmowo-dyspozycyjnym (PAD) w Dyrekcji Parku. PAD przyjmuje zgłoszenia o zauważonych dymach od obserwatorów, pracowników Służby Parku i osób postronnych o pożarach. PAD posiada bezpośrednią łączność radiową ze wszystkimi jednostkami organizacyjnymi parku (obrębami i obwodami ochronnymi), 3 komendami powiatowymi Państwowej Straży Pożarnej i Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Warszawie. Zadaniem PAD-u jest powiadamianie i koordynacja działań ratowniczych Służb Parku, PSP, Policji.

 Zabiegi gospodarcze i działania prewencyjne

Zgodnie z corocznymi zadaniami ochronnymi wykonuje się zabiegi i czynności polegające na:
odnowienia pasów ppoż. długości ok. 6 km,
porządkowaniu terenu wzdłuż dróg i szlaków turystycznych,
utrzymywanie przejezdności 88 dojazdów pożarowych (348 km),
utrzymanie 4 punktów czerpania wody,
zakupu pojazdów terenowych,
zakupu i konserwacji sprzętu ppoż. (10 baz sprzętu ppoż.),
oznakowaniu Parku tablicami ostrzegawczo-informacyjnymi (54 szt.).
W okresie dużego zagrożenia pożarowego lasu wprowadzane są dodatkowe obostrzenia: zakaz wstępu na teren parku – zakaz ruchu turystycznego (ustawienie 120 szt. tablic), dłuższe dyżury na wieżach obserwacyjnych, całodobowe dyżury w obrębach, obwodach ochronnych oraz w PAD z nasłuchem radiowym, nocne patrole samochodowe w obrębach ochronnych, dodatkowe patrole Służby Parku oraz Straży Parku na obszarach szczególnie zagrożonych, akcje propagandowo informacyjne (np. rozwieszanie plakatów).
Skuteczność gaszenia pożarów.
Głównym sprawcą pożarów jest człowiek. Brak wyobraźni i właściwej oceny następstw nieostrożnego obchodzenia się z ogniem zarówno przez miejscową ludność, jak i turystów (rozniecanie ognisk w miejscach niedozwolonych, wyrzucanie niedopałków papierosów itp.) są powodem zaistniałych pożarów, oprócz świadomych podpaleń przez piromanów – 63% przyczyn.

Połowa wszystkich pożarów jest gaszona w zarodku poniżej pow. 0,1 ha, a 89% pożarów nie przekracza powierzchni 1 ha. Średnia powierzchnia objęta pożarem w ostatnim dziesięcioleciu wyniosła 0,61 ha (w 2017 r. – 0,13 ha), a średnia powierzchnia pożaru lasu 0,28 ha (w 2017 r. – 0,11 ha).
Fakt, że większość pożarów wybuchających na terenie Parku to pożary pokrywy gleby na niewielkich powierzchniach, świadczy o szybkim wykryciu i znalezieniu miejsca pożaru, sprawnej organizacji akcji gaśniczej i bezpośrednim zaalarmowaniu odpowiednich służb tak KPN, jak i jednostek Straży Pożarnych.
Teren Parku jest w zasięgu działania 3 komend powiatowych PSP (Błonie, Nowy Dwór Maz., Sochaczew). Park zabezpiecza operacyjnie 35 jednostek Ochotniczej Straży Pożarnej z terenu 8 gmin.
Miejsca na posługiwanie się otwartym ogniem
Bezpośredni odsyłacz do Zarządzenia nr 36/2017 z dnia 20.10.2017 r. w sprawie udostępniania Kampinoskiego Parku: Regulamin

Przepisy przeciwpożarowe obowiązujące na terenie Kampinoskiego Parku Narodowego

Na terenie Parku obowiązują przepisy o ochronie przeciwpożarowej, które zakazują działań i czynności mogących wywołać niebezpieczeństwo pożaru.
1.W szczególności zabrania się:
a)w lasach i na terenach śródleśnych, na obszarze łąk, torfowisk i wrzosowisk, jak również w odległości do 100 m od granicy lasów:
- rozniecania ognia, palenia ognisk i wyrobów tytoniowych oraz używania grilli, kuchenek turystycznych, źródeł światła o otwartym płomieniu, z wyjątkiem miejsc wyznaczonych przez dyrektora Parku;
- palenia tytoniu, z wyjątkiem miejsc na drogach utwardzonych i miejsc wyznaczonych do pobytu ludzi;
b)wypalania wierzchniej warstwy gleby lub pozostałości roślinnych w lesie, na łąkach, pastwiskach, nieużytkach, rowach, pasach przydrożnych oraz trzcinowisk i szuwarów;
2.Rozpalanie ognisk jest możliwe tylko po uzyskaniu indywidualnego zezwolenia
        z Dyrekcji Parku i może odbywać się wyłącznie w miejscach wyznaczonych.
        Zabrania się pozostawiania roznieconego ognia.
3.W okresie III stopnia zagrożenia pożarowego lasu odwołuje się zgodę na palenie ognisk w wyznaczonych miejscach.
4.Wobec sprawców naruszających ww. przepisy stosowane będą surowe kary
        przewidziane prawem.
5.W przypadku zauważenia pożaru należy niezwłocznie zaalarmować Służbę Parku,
        Straż Pożarną, Policję lub mieszkańców najbliższej wsi, podając miejsce pożaru.
6.Telefony alarmowe:
   Dyrekcja Parku: - centrala: 722 60 01, -21 i 721 83 91 do 93
   - alarmowy: 722 67 75
                            Państwowa Straż Pożarna: 998
                            Policja:                           997