Opis programów pomiarowych w Stacji Bazowej ZMŚP „Kampinos”

Obserwacje na terenie Stacji Bazowej Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego „Kampinos” (d. "Pożary") prowadzone są na 95 stanowiskach i powierzchniach badawczych (nie wliczając kartowań glebowych oraz programu dot. pokrycia terenu i użytkowania ziemi). Większość z nich zlokalizowana jest na obszarze zlewni, a nieliczne w jej otulinie. Ze względu na niedostępność większości terenu kotliny (podmokłe bagna, z reguły stale pokryte wodą) punkty te znajdują się głównie w części zachodniej, zamykającej teren. W latach 1994-2009 realizowano 13 programów pomiarowych w 3 blokach tematycznych: ujęcie bilansowe obiegu materii, przepływ materii w układzie: atmosfera – roślinność – gleba oraz bioindykacja. Poza tym w corocznych raportach opisywane są zdarzenia o charakterze ekstremalnym, np. skutki silnych wiatrów lub gwałtownych burz, gradacje owadów. Ponadto stacja zleca także dodatkowe prace badawcze instytucjom zewnętrznym, np. inwentaryzacja wybranych gatunków roślin lub zwierząt.

 

 

A. Programy pomiarowe dotyczące ujęcia bilansowego obiegu materii w geoekosystemie

I. METEOROLOGIA

Posterunek meteorologiczny oddalony jest o 2 km od zachodniej granicy zlewni „Pożary”. W latach 1986-2000 obserwacje meteorologiczne prowadzone były metodami manualnymi. Od 2001 r. program pomiarowy meteorologia wykonywany jest przy użyciu automatycznej stacji meteorologicznej Milos 500 firmy Vaisala, ustawionej na terenie posterunku w miejscowości Granica.

W skład Milos 500 wchodzą: skrzynka stacji z komputerem, solarymetr, heliograf, wiatromierz (prędkość i kierunek wiatru), ogródek 5 termometrów (3 w gruncie na głębokości: 5, 10, 20 cm i na powierzchni gruntu oraz 5 cm nad gruntem), automatyczny deszczomierz, urządzenie z termometrem i pomiarem wilgotności powietrza (średnie temp. i wilgotność względna). Urządzenie zapisuje dane meteo w plikach dobowych, w których odczyty parametrów są uśredniane dla każdej godziny. Automatyczna stacja meteorologiczna wzorcowana jest co 2 lata.

Codziennie o godzinie 6.00 UTC dokonywany jest manualny odczyt pomiaru opadu atmosferycznego w mm przy wykorzystaniu deszczomierza Hellmanna. Gdy podczas pomiaru ilość wody jest niezmierzalna (zbyt mała, tylko krople wody na wewnętrznych ściankach deszczomierza) wynik zapisywany jest jako „0,0”, czyli tzw. opad śladowy.

Niezwykle istotne jest utrzymywanie przyrządów pomiarowych w należytej czystości, a także bieżące pielenie ogródka termometrów i koszenie trawy na terenie posterunku.

 

Parametr	Jednostka - dokładność (liczba miejsc dziesiętnych)	Częstotliwość pomiarów
temperatura powietrza na 2 m	C 1	rejestracja ciągła
minimalna temperatura powietrza
maksymalna temperatura powietrza
temperatura minimalna powietrza przy powierzchni gruntu (na 5 cm)
temperatura gruntu na głębokościach 5, 20 i 50 cm
wilgotność względna powietrza na 2 m	%0	rejestracja ciągła
wysokość opadów na 1 m *	mm 1	1/dobę
czas trwania opadów w ciągu doby **	h0	rejestracja ciągła
prędkość wiatru na 10 m	m/s1
kierunek wiatru na 10 m	[ - ]0-15
wysokość pokrywy śnieżnej	cm0	1/dobę
usłonecznienie	min0	rejestracja ciągła
promieniowanie całkowite	W/m20

* – wartości uzyskane z pomiarów deszczomierzem Hellmanna

** – czas trwania opadu w klasach: 3, 6, 9, 12, 15, 18, 21, 24 godziny

 

II. ZANIECZYSZCZENIE POWIETRZA

Stężenia zanieczyszczeń gazowych powietrza mierzone są na Stacji Bazowej od lutego 1994 roku. Do roku 2001 czerpnia powietrza umieszczona była w zlewni „Pożary”, w Józefowie. W latach 1994-1998 badano stężenia dwutlenku azotu (pobór próbek do kolbek z płynem pochłaniającym przy pomiarze czasu ekspozycji), dwutlenku siarki, związków siarki i azotu w aerozolach (pobór próbek na filtry pochłaniające z pomiarem ilości przechodzącego powietrza). W latach 1994-1995 próbki zbierane były przez 10 dni w każdym miesiącu, a w latach 1996-1998 co drugi miesiąc. W latach 2000-2001 analizy składu chemicznego powietrza prowadzone były przez Stację Sanitarno-Epidemiologiczną w Warszawie. Próbki pobierane były codziennie do kolbek z płynem pochłaniającym umieszczonych na wylocie aspiratorów. W okresie tym wykonywano analizy S-SO2, N-NO2 i pyłu zawieszonego. Od 2004 r. na Stacji w Granicy działa automatyczna stacja pomiaru zanieczyszczeń powietrza Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Warszawie (międzynarodowy kod: PL0128A), która jest jedną z 69 stacji (jedną z 24 automatycznych) pomiaru zanieczyszczeń powietrza w województwie mazowieckim. Parametry mierzone przez stację to oprócz wskaźników meteorologicznych: dwutlenek siarki, dwutlenek azotu i ozon.

 

Parametr	Jednostka – dokładność (liczba miejsc dziesiętnych)	Częstotliwość pomiarów	Metoda oznaczania
dwutlenek siarki SO2	µg/m3 1	rejestracja ciągła	fluorescencja w nadfiolecie
dwutlenek azotu NO2			chemiluminescencja
ozon O3			fotometria w nadfiolecie

III. CHEMIZM OPADÓW ATMOSFERYCZNYCH

Opad do pomiaru parametrów chemicznych pobierany jest w kolektorze (jako opad całkowity), który znajduje się na terenie posterunku meteorologicznego w Granicy. Kolektor znajduje się na wysokości 1 m. Składa się z kanistra polietylenowego wraz z lejkiem (w okresie zimy z wiadra plastikowego). Pomiar odczynu pH i przewodności dokonywany jest w laboratorium stacji. Reszta parametrów chemicznych zlecana jest laboratorium zewnętrznemu. W sumie mierzonych jest 10 parametrów.

Próbki opadu pobierane są jako dobowe i analizowane po pobraniu. Podczas opadów śniegu przyniesiony opad jest topiony w warunkach pokojowych (bez ogrzewania przy piecu, kaloryferze itp.) i dopiero przeprowadzane są pomiary. Próbki dobowe zlewane są do kanistra miesięcznego, który przechowywany jest w chłodziarce w temp. do 4 stopni C.

 

Parametr	Jednostka – dokładność (liczba miejsc dziesiętnych)	Częstotliwość pomiarów
przewodność elektrolityczna właściwa	mS/m 1	średnia miesięczna z próbek dobowych
odczyn	pH 2
siarka siarczanowa S-SO4	mg/dm3 2	12/rok *
azot azotanowy N-NO3
azot amonowy N-NH4
chlorki Cl
sód Na
potas K
wapń Ca
magnez Mg

* próby miesięczne ze zlanych próbek dobowych

IV. WODY PODZIEMNE

Program realizowany od początku istnienia stacji, stanowi jej filar. Wody podziemne mają największe znaczenie dla całej przyrody Kampinoskiego Parku Narodowego (ich stany w głównej mierze zależą od warunków pogodowych). Ograniczeniem obserwacji jest niedostępność większej części Zlewni „Pożary”. Z tego względu większość piezometrów umieszczono na terenie zamykającym zlewnię, w dwóch głównych transektach, prostopadłych do osi Kanału Olszowieckiego. Na terenie zlewni znajduje się 21 piezometrwó. Ponadto dokonywany jest pomiar codzienny w 1 piezometrze znajdującym się w ogródku meteorologicznym w Granicy.

Piezometry na transektach obejmują zarówno różne formy morfologii terenu (5 stanowisk na wydmach, 1 na terenie przejściowym, pozostałe na terenie obniżonym - torfowisku), różne ekosystemy (bór sosnowy, ols typowy z brzozą, ols typowy z olszą, zakrzaczenia, ekosystemy nieleśne) jak i różne formy użytkowania gruntu (las, łąka, pastwisko, dawne tereny łąkowe w stadium naturalnej sukcesji). Dwa stanowiska są bardziej rozbudowane (w systemie „multi level”) - składają się z systemu piezometrów zafiltrowanych na różnych głębokościach; i tak - stanowisko 012 (na terenie obniżonym) składa się z systemu 5 otworów, a stanowisko 014 (na wydmie) z 4 piezometrów. Szesnaście z tych stanowisk wykonano z materiałów obojętnych chemicznie, do poboru prób wody do analiz. Pozostałych pięć stanowisk (+1 w ogródku meteorologicznym) służy tylko do pomiaru stanu zwierciadła wody.

Pomiar stanu wód podziemnych prowadzony jest codziennie, przy użyciu świstawki z taśmą mierniczą. Ogółem pomiary prowadzone są w 22 piezometrach, ale raportowanych jest tylko 16, ponieważ raz na kwartał pobierane są z nich próby wód do analiz fizyko-chemicznych. Do wypompowywania wody z piezometru służy specjalna pompka z wężem, która zasilana jest przez akumulator przenośny. Bezpośrednio w terenie dokonuje się pomiaru miernikiem: temperatury, wolnego tlenu, przewodności i pH. Resztę analiz chemicznych wykonuje laboratorium zewnętrzne.

 

Parametr	Jednostka-dokładność (liczba miejsc dziesiętnych)	Częstotliwość pomiarów
poziom wód gruntowych	cm p.p.t. 0	1/dobę
temperatura wody	oC 1	1/kwartał, czyli 4/rok
odczyn	pH 2
przewodność elektrolityczna właściwa	mS/m 1
wodorowęglany (jeżeli pH > 4,5)	mg/dm3 1
wapń Ca
magnez Mg
sód Na
potas K
siarka siarczanowa S-SO4
azot azotanowy N-NO3
azot amonowy N-NH4
fosfor ogólny Pogól.	µg/dm3 1
chlorki Cl	mg/dm3 1
BZT5	mgO2 /dm3 1
tlen rozpuszczony	mg dm-3 1
co 3 lata wykonywane są poniższe pomiary:
rozpuszczony węgiel organiczny RWO	µg/dm3 1	1/kwartał, czyli 4/rok
krzemionka SiO2	mg/dm3 1
glin ogólny Alogól.	µg/dm3 1
glin ruchomy AlL
mangan Mn
żelazo Fe
kadm Cd
miedź Cu
ołów Pb
cynk Zn
nikiel Ni
arsen As
chrom Cr

V. WODY POWIERZCHNIOWE – RZEKI

Stacja Bazowa ZMŚP „Pożary” prowadzi obserwacje wód powierzchniowych w górnej części zlewni Kanału Olszowieckiego, który składa się z dwóch części:

1.Kanał Olszowiecki B o długości 17,3 km i szerokości w dnie 3,0 m został wykopany przed II wojną światową a część podlegająca badaniom w czasie okupacji; ponownie odbudowany w latach 1954–1956;

2. Kanał Olszowiecki A o długości 11,4 km i szerokości w dnie 1,8 m wykopano w roku 1941. Podobnie jak poprzednio – jego renowację na całej długości wykonano w latach 1954–1956.

Kanał Olszowiecki jest głównym ciekiem dla całego południowo – zachodniego terenu Puszczy Kampinoskiej.

Monitoring wód powierzchniowych, w pełnym zakresie prowadzony jest na stanowisku wodowskazowo - limnigraficznym na Kanale Olszowieckim, w zachodnim punkcie zamykającym zlewnię. Codziennie wykonywane są odczyty na wodowskazie wraz z pomiarem (miernikiem): temperatury, przewodności i pH. Ponadto obliczany jest przepływ i odpływ wody. Wielkość odpływu określana jest na podstawie odczytu z łaty wodowskazowej oraz wyliczonej i korygowanej co pięć lat krzywej przepływów. Wartości przeliczane są na milimetry odpływu. Ponadto raz na miesiąc prowadzone są szczegółowe analizy chemiczne przez laboratorium zewnętrzne.

 

Parametr	Jednostka – dokładność (liczba miejsc dziesiętnych)	Częstotliwość pomiarów
stan (poziom) wody	cm 0	1/dobę
przepływ obliczony na podstawie aktualnej krzywej przepływu	m3/s 3
temperatura wody	oC 1
przewodność elektrolityczna	mS/m 1
odczyn	pH 2
wodorowęglany (jeżeli pH > 4,5)	mg/dm3 2	1/miesiąc
sód Na	mg/dm3 1
potas K
wapń Ca
magnez Mg
azot azotanowy N-NO3	mg/dm3 2
azot amonowy N-NH4
siarka siarczanowa S-SO4
chlorki Cl
fosfor ogólny Pogól.	µg/dm3 0
tlen rozpuszczony O2	mg/dm3 1
BZT5	mgO2/dm3 1

B. Programy pomiarowe dotyczące przepływu materii w układzie: atmosfera – roślinność – gleba

I i II. CHEMIZM OPADU PODKORONOWEGO I SPŁYWU PO PNIACH
Programy te działają na naszej stacji od 2004 roku. Powierzchnia badawcza znajduje się w drzewostanie sosnowym nieopodal biura stacji w Granicy. Składa się z 2 kolektorów opadu podkoronowego i 2 kolektorów spływu po pniach. Wszystkie znajdują się pod sosnami.
Pomiaru dokonuje się raz w tygodniu, w poniedziałki i na koniec miesiąca – wtedy okresy tygodniowe ulegają wydłużeniu lub skróceniu, tak aby było możliwe zamknięcie okresu pomiarowego w danym miesiącu. Po przyniesieniu próbek do biura przeprowadzane jest pomiar przewodności elektrolitycznej i pH. Pozostałe czynności wykonuje się podobnie jak przy zwykłym opadzie atmosferycznym. Mierzonych jest po 10 parametrów dla obu tych programów, tak jak w programie C1.

 

Parametr	Jednostka – dokładność (liczba miejsc dziesiętnych)	Częstotliwość pomiarów
wysokość opadów: - podkoronowego - spływającego po pniach drzew	mm 1	średnia miesięczna z próbek tygodniowych
przewodność elektrolityczna właściwa	mS/m 1
odczyn	pH 2
siarka siarczanowa S-SO4	mg/dm3 2	12/rok *
azot azotanowy N-NO3
azot amonowy N-NH4
chlorki Cl
sód Na
potas K
wapń Ca
magnez Mg

* próby miesięczne ze zlanych próbek tygodniowych

III. GLEBY

Badania gleboznawcze na powierzchniach stacjonarnych mają na celu rejestrację tych wszystkich procesów i ich efektów, które wiążą się z dopływem różnych substancji do gleby, ich reakcją z materiałem glebowym, a także ich przetwarzaniem w procesach glebotwórczych. Wybór powierzchni do badań stacjonarnych opiera się na dobrej znajomości pokrywy glebowej, a więc na dobrze wykonanych mapach glebowych w odpowiedniej skali i z odpowiednią dokładnością. Pobór próbek glebowych do analiz składników biogennych (nutrientów) i parametrów równowagi kwasowo-zasadowej powinno wykonywać się co 5 lat w sierpniu-wrześniu. Jednak wysokie koszty nie pozwalają na obraną systematyczność. Dlatego dotychczas program kartowań glebowych w zlewni „Pożary” wykonywano tylko raz - w 2000 roku.

Opróbowanie powierzchni odbywa się z zastosowaniem metody systematycznego pobierania prób na transektach. Próby pobierane są w odległości 4m jedna od drugiej. W ten sposób z powierzchni pobieranych jest 100 prób. Po wykonaniu analiz chemicznych uzyskane wyniki poddawane są analizie statystycznej i geostatystycznej. W przypadku innego kształtu powierzchni niż kwadrat, transekty dobierane są tak, ażeby z powierzchni testowej pobrać co najmniej 80 prób.

Program jest wykonywany przez panią prof. J. Komisarek i pana prof. J. Marcinka z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu.

 

Schemat opróbowania profilu glebowego

 

Parametr	Jednostka - dokładność (liczba miejsc dziesiętnych)	Częstotliwość pomiarów
odczyn zawiesiny w H2O	pH w 20°C 2	1/5 lat w całym profilu i na powierzchni testowej
odczyn zawiesiny w CaCl2
odczyn zawiesiny w KCl
kwasowość wymienna	me/kg 0
całkowita kwasowość wymienna
kationowa pojemność wymienna efektywna
kationowa pojemność wymienna potencjalna
nasycenie kompleksu sorpcyjnego zasadami	% 1
glin wymienny Al+3	me/kg 0
wapń wymienny Ca+2	me/kg 2
magnez wymienny Mg+2
potas wymienny K+
sód wymienna Na+
azot ogólny Nogól	mg/kg 0
całkowity węgiel organiczny Corg
gęstość objętościowa	kg/m3 0
amorficzne tlenki żelaza	mg/kg 2

C. Programy pomiarowe dotyczące bioindykacji

I. SIARKA I METALE CIĘŻKIE W POROSTACH

Jest to program wykorzystujący żywe organizmy jako bioindykatory, które wskazują występowanie zanieczyszczeń. Organizmy identyfikują związki chemiczne albo morfologicznymi zmianami swojego ciała np. poprzez chlorozy i nekrozy aparatu asymilacyjnego roślin czy akumulacją tych związków w swoich tkankach. Wśród bioindykatorów porosty są uniwersalne: np. zanieczyszczenie dwutlenkiem siarki wskazują występowaniem pewnych gatunków w naturalnym środowisku lub ich zanikiem, uszkodzeniem plechy czy wreszcie akumulacją siarki; zanieczyszczenie metalami ciężkimi pokazują natomiast ich kumulacją w swoich plechach. Z tego właśnie względu biomonitoring powinien jest szczególnie zalecany i stosowany do kontroli stanu środowiska, w tym także powietrza, aby wykrywać niepokojące obecnie w naszym kraju zjawisko ponownego pojawiania się zanieczyszczeń.

Program wykonywany jest przez zespół pani prof. K. Sawickiej-Kapusty z Instytutu Nauk o Środowisku UJ. Pobierana jest plecha pustułki pęcherzykowatej Hypogymnia physodes (L.) Nyl. Program ten realizowano w latach: 2001, 2003, 2005, 2007 i 2009. Obecnie w zlewni i na jej obrzeżach znajduje się 10 punktów pomiarowych, z których próby pobierane są raz na 2 lata. Z każdej próbki mierzonych jest 8 parametrów.

 

Parametr	Jednostka – dokładność (liczba miejsc dziesiętnych)	Częstotliwość pomiarów
Kadm Cd	µg/g 2	1/2 lata
Ołów Pb
Cynk Zn	µg/g 0
Miedź Cu	µg/g 1
Żelazo Fe	µg/g 0
Chrom Cr	µg/g 1
Nikiel Ni
Siarka S	µg/g 0

Miejsca poboru plech (numeracja dotyczy kolejności w Kampinoskim PN)

II. STRUKTURA I DYNAMIKA SZATY ROŚLINNEJ - STAŁE POWIERZCHNIE FITOSOCJOLOGICZNE

Prace prowadzone są przez emerytowanego pracownika KPN doktora Marka Ferchmina, zapoczątkowane w 1994 roku, kolejne inwentaryzacje odbyły się w latach: 1999, 2004 i 2009. Obecnie monitorowanych jest 26 powierzchni fitosocjologicznych w zlewni „Pożary”. W roku 2002 na terenie dwóch najbardziej charakterystycznych zbiorowisk roślinnych założono stałe powierzchnie do obserwacji fitosocjologicznych, będące rozwinięciem badań przeprowadzonych w latach 1994 i 1999.

Największe zmiany zachodzą w płatach zbiorowisk łąkowych (i segetalnych) po zaprzestaniu użytkowania rolniczego.

Retencja wody w torfowiskach, zwielokrotniona przez nieczyszczone i zarastające kanały oraz pozytywne zmiany w opadach atmosferycznych powodują wyraźną i szybką sukcesję zbiorowisk łąkowych w kierunku torfowisk.

Znakomitym wskaźnikiem zwiększenia retencji wody w badanych 11 latach jest zdecydowany wzrost pokrywania warstwy mchów we wszystkich prawie zbiorowiskach np. zespole Caricetum elatae od 0 do 90%, w zbiorowisku ze związku Alno-Umion od 0 do 60 lub nawet 80%, w zespole Salicetum pentandro-cinereae od 0 do 60% i od <5 do 80%, nawet w zbiorowiskach z klasy Koelerio-Corynephoretea, we wszystkich zdjęciach wzrosło pokrywanie warstwy mchów np. od <5 do 80%, lub od 10 – 50%. W tym ostatnim wypadku niewątpliwie jest to efekt wtórny w postaci zwiększenia wilgotności względnej powietrza i w rezultacie opadu poziomego.

Na dużych obszarach łąk świeżych i wilgotnych wkracza sukcesja lasu w formie łozowisk i olsów z tendencją przekształcania w łęg olszowy.

Na obszarach wydmowych sztuczne drzewostany sosnowe bardzo powolnie przekształcają zbiorowiska murawowe i wrzosowiskowe w kierunku leśnych o niemożliwym obecnie do sprecyzowania charakterze.

III. EPIFITY NADRZEWNE

Celem monitoringu porostów jest obserwacja zmian zachodzących w środowisku pod wpływem różnych czynników naturalnych i antropogenicznych, z wykorzystaniem tych organizmów jako biowskaźników. Porosty są bardzo czułymi wskaźnikami przekształceń siedliska, a ich reakcje są stosunkowo szybkie i jednoznaczne. Na podstawie uzyskanych wyników w wielu przypadkach możliwe jest wskazanie przyczyn zmian, a dzięki temu również – określenie środków zaradczych. Jednocześnie obserwacje porostów mają znaczenie naukowe. Pozwalają one na określanie zmian we florze porostów, na ich prognozę na poziomie populacji i gatunku, a także na weryfikację przydatności wybranych gatunków jako wskaźników przekształceń i jakości środowiska przyrodniczego.

W zlewni „Pożary” program realizowany jest od 2002 roku. Kolejny pomiar dokonany był w 2007 r. Od 2007 program ten realizowany jest co roku w październiku. W ramach monitoringu zmian ilościowych plech porostów i ich zdrowotności na SB Pożary wytypowano 4 gatunki porostów: pustułka pęcherzykowata Hypogymnia physodes, mąkla tarniowa Evernia prunastri, tarczownica bruzdkowana Parmelia sulcata, mąklik otrębiasty Pseudevernia furfuracea. W zlewni „Pożary” znajduje się 10 oznakowanych stałych punktów pomiarowych, które zostały usytuowane na drzewach rosnących prosto lub o znikomo pochylonych pniach (< 10 stopni), mających nie mniej niż 20 cm pierśnicy. Powierzchnie monitoringu porostów znajdują się na pniach na wysokości do 170 cm od gruntu, następujących gatunków drzew: dąb szypułkowy – 7, olsza czarna – 2 i sosna zwyczajna – 1. Ciekawostką jest występowanie na jednej z powierzchni (na dębie) brodaczki kępkowej Usnea hirta.

 

Parametr	Jednostka – dokładność (liczba miejsc dziesiętnych)	Częstotliwość pomiarów
pokrycie *	cm2 0	1/rok
zdrowotność plechy	[ - ] kod 1-5 0
wielkość powierzchni badawczej	cm2 0

* dla porostów listkowatych i skorupiastych podawana jest wyliczona wartość, a dla krzaczkowatych wyliczoną wartość mnożona jest przez „2”

Więcej zdjęć ...
Przykładowa powierzchnia monitoringu porostów (fot. A. Olszewski)

IV. FAUNA EPIGEICZNA - STAWONOGI

Monitoring fauny epigeicznej wykonywany jest przez entomologów z Katedry Ochrony Lasu Wydziału Leśnego SGGW pod kierunkiem profesora Sławomira Mazura. Prace te rozpoczęto w 1998 roku od obserwacji rodziny mrówkowatych i sprężykowatych. Od 1999 dodano kolejne 4 rodziny: biegaczowate, kusakowate, marnikowate i pająki. Celem prowadzonych badań jest śledzenie zmian składu gatunkowego i liczebności wybranych rodzin stawonogów zachodzących pod wpływem zmian abiotycznych i biotycznych zlewni. Wyniki obserwacji prowadzonych przez wiele lat pozwolą na stwierdzenie, w jaki sposób żywe organizmy reagują na zmiany zachodzące w środowisku oraz jakie są kierunki i natężenie zmian zachodzących w strukturach zgrupowań bezkręgowców.

W 18 miejscach położonych w pobliżu wybranych piezometrów (1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 21, 22, 23, 24, 25, między 25 i 11 oraz na posterunku meteo w Granicy) co roku wiosną ustawiane są pułapki STN (zmodyfikowana pułapka Barbera). Zbiór materiału faunistycznego wykonywany jest co miesiąc do późnej jesieni.

 

Przykład umiejscowienia pułapki Barbera przy piezometrze nr 017 (fot. A. Olszewski)

 

V. POKRYCIE TERENU I UŻYTKOWANIE ZIEMI

Program wykonywany jest we współpracy z doktorem Zbigniewa Zwolińskiego z UAM w Poznaniu oraz profesorem Janem Olędzkim z UW.

Środowisko przyrodnicze jest bardzo czułym indykatorem zmian zachodzących w różnych skalach przestrzennych od lokalnej poprzez regionalną do globalnej. Holistyczne zmiany środowiska przyrodniczego w sensie zmian w obrębie georóżnorodności, bioróżnorodności i technoróżnorodności w sposób syntetyczny wyrażają zmiany w naturalnym pokryciu terenu i antropogenicznym użytkowaniu ziemi. Rejestracja tych zmian umożliwi stwierdzenie aktualnego stanu środowiska przyrodniczego oraz trendów tych zmian a także prognozowanie krótkoterminowych zmian w zlewni reprezentatywnej danego geoekosystemu. Na potrzeby Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego w Polsce niezbędne jest rozgraniczenie pomiędzy pokryciem terenu a użytkowaniem ziemi jako geoindykatorów (Berger 1996, Zwoliński 1998, 2004) i bioindykatorów (Fałtynowicz 1995) zmian w geoekosystemach (Sims 1995, De Bie i in. 1995):

- Pokrycie terenu jest obserwowaną geo-bio-fizyczną pokrywą widzianą z powierzchni ziemi lub poprzez zdalną rejestrację, obejmującą roślinność (naturalną i uprawną) oraz sztuczne konstrukcje (budynki, drogi, itd.), które przykrywają powierzchnię ziemi. Woda, lód, naga skała oraz powierzchnie piaszczyste są zaliczane do pokrycia terenu.

- Użytkowanie ziemi wyraża funkcję, cel, dla których dany obszar jest używany. Zatem użytkowanie ziemi może być definiowane jako zestaw działalności podjętej dla produkcji jednego lub więcej towarów albo usług. Pewien typ użytkowania ziemi może mieć miejsce na pojedynczym lub więcej niż jednym fragmencie obszaru, natomiast kilka typów użytkowania ziemi może występować na tym samym fragmencie danego obszaru. Taka definicja użytkowania ziemi daje podstawy do dokładnej i ilościowej analizy ekonomicznej i środowiskowej oraz pozwala precyzyjnie wydzielić typy użytkowania ziemi.

Celem pomiarów w programie P1 jest odtworzenie, bieżąca rejestracja i przewidywanie zmian środowiskowych w wybranych geoekosystemach w ujęciu zintegrowanym w przestrzennej skali lokalnej i regionalnej oraz w czasowej skali krótko-, średnio- i długoterminowej.

 

 

Ostatnia modyfikacja dnia: 2009-12-04 dokonana przez: Adam Olszewski