Utwory powierzchniowe i gleby

Litologia badanej zlewni jest odbiciem przeszłości geologicznej oraz morfogenezy. Wśród utworów powierzchniowych (rozpatrywanych do głębokości 2 m) dominującą rolę odgrywają piaski luźne, piaski słabo gliniaste oraz piaski słabo gliniaste na piaskach luźnych (około 50% zlewni); ich położenie odpowiada wałom wydmowym oraz odsłoniętym osadom tarasu falenickiego. Utwory piaszczyste budują miejsca wyżej położone. Torfy pokrywają ponad 27% zlewni; można je podzielić wg miąższości: do 50 cm, od 50 do 100 cm i powyżej 100 cm. Obok torfów istotną rolę odgrywają również różnoziarniste piaski słabo gliniaste i gliniaste lekkie oraz mocne pylaste na piaskach luźnych, gliniastych, glinie lekkiej i średniej (około 13%). Budują one obszary położone poniżej strefy krawędziowej Równiny Łowicko-Błońskiej. Mursze spiaszczone na piaskach luźnych, także mursze i torfy zmurszałe (9,9%) są związane z obrzeżami obniżeń wypełnionych torfami o miąższości ponad 50 cm. Utwory cięższe położone są na Równinie Łowicko-Błońskiej (część południowa) wraz z niewielkimi obszarami pyłów i glin lekkich (1%). Mursze i zmurszałe torfy odpowiadają strefie przejściowej między torfowiskami niskimi a pasami wydmowymi.

Procesy glebotwórcze na obszarze zlewni rozpoczęły się już w okresie preborealnym lub borealnym i trwały do okresu atlantyckiego. Ewolucja piasków przebiegała w następującej sekwencji: gleby inicjalne, gleby słabo wykształcone, gleby rdzawe, gleby bielicowe i bielice z podtypami - bielice żelaziste, żelazisto-próchniczne i próchniczne. Proces torfotwórczy rozpoczął się w allerödzie, a może nawet w böllingu, w holocenie zaś był kilkakrotnie przerywany i wznawiany. Procesy glebotwórcze są długotrwałe i często nakładają się na siebie. Pozwala to określić gleby współczesne jako poligenetyczne, zaliczane do dwóch działów: autogenicznych i hydrogenicznych o różnym stopniu nasilenia procesów glebowych. Zasięgi typów gleb są ściśle związane z rodzajem skały macierzystej (litologia). Z osadami organicznymi związane są gleby torfowe wytworzone z torfów niskich, podzielone wg miąższości na trzy klasy: do 50 cm, od 50 do 100 cm i ponad 100 cm (jest ich najwięcej). Na obrzeżeniu torfowisk wytworzyły się gleby murszowo-torfowe i mineralno-murszowe wytworzone z murszów i piasków słabo gliniastych oraz czarne ziemie zdegradowane wytworzone z piasków słabo gliniastych (w obrębie obszarów, gdzie zwierciadło wód podziemnych opada okresowo poniżej 1 m p.p.t.). Z piaskami na wydmach wiążą się dominujące w zlewni zespoły gleb bielicoziemnych, eolicznych oraz rdzawych i bielicowych właściwych wytworzonych na piaskach luźnych. W południowej części zlewni, gdzie piaski przykrywają utwory cięższe (piaski gliniaste mocne, pyły, iły i gliny), wykształciły się gleby rdzawe na piaskach luźnych i słabo gliniastych, i brunatne wyługowane wytworzone z piasków luźnych, słabo gliniastych, gliniastych lekkich pylastych a nawet gliny lekkiej. Rodzaj gleby w stosunku do skały macierzystej modyfikuje ekspozycja stoku i pokrycie roślinne, np.: gleby erodowane w strefie krawędzi Równiny Łowicko-Błońskiej (koło Grabiny, Szymanówka i Białej) oraz gleby brunatne na stokach wydm o ekspozycji południowej porośnięte dąbrową świetlistą.

Mapa utworów powierzchniowych zlewni Kampinos (d. Pożary)

Z analiz granulometrycznych prób wynika, że w osadach piaszczystych (eolicznych i aluwialnych) dominuje frakcja piasku drobnego o średnicy ziaren O od 0,25 do 0,1 mm. Większy udział frakcji piasku grubego i części szkieletowych (O od 0,5 do 1,0 mm) charakteryzuje piaski fluwioglacjalne, zidentyfikowane w głębszych wierceniach i odkrywkach glebowych na głębokości około 1,5 - 2,0 m pod torfami. Zawartość części spławialnych jest mała i w pobranych próbkach nie przekracza 3 - 4%, zaś w kilku próbach z poziomu błońskiego części spławialne osiągają udział ok. 10%. Gleby semihydrogeniczne oraz utwory w spągu gleb hydrogenicznych (np. piaski pod murszami) charakteryzują się większą (do 25%) zawartością części pylastych. Uziarnienie prób gruntu wskazuje na dobrą i bardzo dobrą przepuszczalność utworów powierzchniowych (poza bagnami). W związku z tym strumień wody, a z nim migracja rozpuszczonych substancji chemicznych, może odbywać się szybko w sprzyjających warunkach uwilgotnienia gleby. Liczbę migrujących substancji chemicznych może zwiększać kwaśny odczyn gleb (pH 4,0 - pH 5,5). Jedynie w glebach wytworzonych na piaskach aluwialnych odczyn może przekraczać wartość pH 6,0 i powyżej. Piaski aluwialne charakteryzują się większą zawartością węglanu wapnia (CaCO3) niż utwory pochodzenia eolicznego, jednak ich procent jest znikomy. Gleby wytworzone z utworów eolicznych charakteryzuje mała pojemność sorpcyjna, niski stopień wysycenia zasadami oraz szeroki stosunek węgla do azotu (C:N); podobne właściwości posiadają czarne ziemie zdegradowane.

Mapa typów gleb w zlewni Kampinos (d. Pożary)