• image
  • image
  • image
  • image
  • image
 

Szanowni Państwo
NOWA oficjalna strona internetowa Kampinoskiego Parku Narodowego została uruchomiona pod adresem:

 

https://kampn.gov.pl

 

Obecna strona będzie funkcjonować pod starym adresem, lecz nie będą pojawiać się na niej nowe informacje,
a obecnie na niej zawarte nie będą już aktualizowane.


 

Nową stronę wydano w ramach Projektu POIS.02.04.00-00-0001/15 „Promocja Parków Narodowych jako marki”
współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020

 

 

logos.png 

Rezerwaty biosfery to tereny o wysokich walorach przyrodniczych, wyznaczone w celu wdrażania i propagowania zasad zrównoważonego rozwoju. Przez rozwój zrównoważony rozumieć należy taką formę rozwoju społeczno-gospodarczego, która godzi zaspakajanie potrzeb społeczeństw z ochroną ekosystemów i procesów przyrodniczych dla obecnych i przyszłych pokoleń. Rezerwaty biosfery ustanawiane są przez UNESCO na wniosek państw będących członkami tej organizacji.

Każdy rezerwat ma pełnić trzy podstawowe funkcje:

-    chronić przyrodę
-    promować zrównoważony rozwój społeczny i ekonomiczny
-    umożliwiać działalność badawczą i naukową.

Skuteczna realizacja tych funkcji możliwa jest przy zaangażowaniu i współpracy wszystkich grup funkcjonujących w rezerwacie: mieszkańców, władz, przedsiębiorców, organizacji pozarządowywch i instytucji publicznych. Dlatego właśnie idea rezerwatu biosfery kładzie duży nacisk na swobodny przepływ informacji i kooperację w jak największej liczbie dziedzin.

Rezerwat biosfery "Puszcza Kampinoska" powstał w roku 2000. Jest drugim pod względem wielkości rezerwatem biosfery w Polsce. Na jego powierzchnię, wynoszącą 76 232 ha, składają się tereny Kampinoskiego Parku Narodowego oraz jego otuliny. Administracyjnie rezerwat w całości zlokalizowany jest w województwie mazowieckim, obejmując swym zasięgiem tereny należące do sześciu powiatów- warszawskiego, warszawskiego zachodniego, sochaczewskiego, płockiego, płońskiego i nowodworskiego. Granicami rezerwatu w całości lub w części objęte są dwie dzielnice Warszacy-Warszawa-Bielany, Warszawa-Bemowo- oraz piętnaście gmin: Stare Babice, Izabelin, Leszno, Kampinos, Młodzieszyn, Wyszogród, Brochów, Czerwińsk n. Wisłą, Leoncin, Zakroczym, Czosnów, Nowy Dwór Mazowiecki, Jabłonna, Łomianki i Warszawa-Białołęka.

b_0_200_16777215_00___images_content_Zonation-mapPL.jpg

Zgodnie z wymogami programu UNESCO „Człowiek i Biosfera" rezerwat ma trzy strefy: centralną, buforową i przejściową.

Strefa centralna, zwana rdzeniem, obejmuje obszary ochrony ścisłej Kampinoskiego Parku Narodowego z przyległymi do nich cennymi pod względem przyrodniczym terenami. Jej najważniejszą funkcją jest ochrona naturalnych zasobów i procesów przyrodniczych.

Strefa buforowa leży w całości na terenie Kampinoskiego Parku Narodowego. Tworzą ją obszary objęte ochroną czynną i krajobrazową. Strefa ta służy realizacji różnych form ochrony aktywnej, jak np. przebudowa drzewostanów w celu ich unaturalnienia, zalesianie gruntów wykupionych bądź pozostawienie ich do sukcesji naturalnej lub sterowanej (renaturyzacja bagien, wrzosowisk, zarośli) itp. Dopuszczane są tutaj nieinwazyjne formy aktywności ludzkiej, takie, jak turystyka, rekreacja, edukacja ekologiczna czy ekstensywne praktyki rolnicze w obszarach ochrony krajobrazowej.

Strefa przejściowa obejmuje całą otulinę Kampinoskiego Parku Narodowego wraz z fragmentami Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Jest to strefa o dużych walorach przyrodniczych (m.in. 8 rezerwatów przyrody), przeznaczona dla gospodarowania człowieka opartego na zasadach zrównoważonego rozwoju. Jednakże działalność człowieka w żadnym wypadku nie powinna degradować przyrody tej strefy, a tym bardziej nie powinna negatywnie wpływać na strefę wewnętrzną i buforową.

Koordynowanie działań Rezerwatu Biosfery "Puszcza Kampinoska" powierzone zostało Dyrektorowi Kampinoskiego Parku Narodowego, przy czym należy pamiętać, że o funkcjonowaniu rezerwatu decydują wszyscy ci, którzy na jego terenie mieszkają, zarządzają jednostką administracyjną lub organizacją, prowadzą działalność gospodarczą, społeczną, edukacyjną, turystyczną itd. Osoby i organizacje realizujące lub planujące realizowanie inicjatyw z zakresu wdrażania szeroko pojętych zasad zrównoważonego rozwoju i chcące kontynuować działania pod egidą Rezerwatu Biosfery "Puszcza Kampinoska" mogą skontaktować się z Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript. w celu uzyskania odpowiedzi na pytania, informacji, zgłoszenia propozycji czy uwag. Warto pamiętać, że szyld rezerwatu biosfery może okazać się pomocny przy pozyskiwaniu finansowania czy promocji różnego rodzaju działań.

Prof. Roman Kobendza
Prof. Roman Kobendza
Kampinoski Park Narodowy został utworzony 16 I 1959 roku dzięki staraniom Jadwigi i Romana Kobendzów. Położony jest na Nizinie Środkowomazowieckiej, między lewym brzegiem Wisły a Bzurą, tuż przy północno-zachodnich rogatkach Warszawy. Powierzchnia parku wynosi 38 544,33 ha, z czego 72,40 ha przypada na Ośrodek Hodowli Żubrów w Smardzewicach w woj. łódzkim. Wokół parku rozciąga się strefa ochronna o areale 37 756 ha.
W granicach parku znajdują się rozległe obszary Puszczy Kampinoskiej, położone w pradolinie Wisły. Puszcza tworzy wyraźnie wyodrębniony układ przyrodniczy, usytuowany w punkcie węzłowym korytarzy ekologicznych (doliny Wisły, Bugu i Narwi) o znaczeniu europejskim. Teren ten został ukształtowany w okresie polodowcowym przez wody z topniejącego lodowca spływające do morza szerokim na 18 km korytem Prawisły. Wyspy i ławice dały początek wydmom, a w dawnych korytach i starorzeczach  wytworzyły się tereny bagienne. Tak powstały dwa ułożone równoleżnikowo pasy wydmowe oraz leżące pomiędzy nimi dwa pasy bagienne. Dodatkowo wśród kompleksów wydm znajdują się podmokłe zagłębienia, a na terenach bagiennych piaszczyste wzniesienia oraz niewielkie wydmy.
Duże zróżnicowanie siedlisk powoduje, że występuje tutaj ponad 50 zbiorowisk roślinnych. Tworzy je ok. 1400 gatunków roślin naczyniowych, 115 gatunków mszaków oraz 146 gatunków porostów. Wśród nich znajdują się gatunki reliktowe oraz charakterystyczne dla różnych stref geograficznych, jak relikt epoki polodowcowej – chamedafne północna, gatunki borealne – zimoziół północny i kosaciec syberyjski, relikty pontyjskie – wisienka kwaśna i wężymord stepowy. 74 występujących w parku gatunków roślin podlega ochronie całkowitej, m.in. wawrzynek wilczełyko, lilia złotogłów, sasanki otwarta i łąkowa, bluszcz pospolity, storczyki.
W parku występuje 66 gatunków drzew i 70 gatunków krzewów, z czego 33 gatunki drzew i 46 gatunków krzewów jest pochodzenia rodzimego. Głównym gatunkiem lasotwórczym jest sosna, zajmująca 69,5% powierzchni leśnej, następnymi są olcha czarna (12,5%), dąb szypułkowy i bezszypułkowy (10,30%) oraz brzoza brodawkowata i omszona (6,45%). Lasy zajmują ponad 73% powierzchni parku, resztę stanowią różnego rodzaju zbiorowiska nieleśne.
Wydma
Wydma
Tereny wydmowe są niemal całkowicie porośnięte lasami, wśród których dominują bory sosnowe świeże i mieszane. Niewielkie fragmenty wydm pokrywają ciepłolubne zbiorowiska napiaskowe i kserotermiczne. Na żyznych glebach na stokach i podnóżach wydm oraz na mineralnych wyspach wśród bagien rosną grądy – wielogatunkowe lasy liściaste złożone z dębów, grabów, lip, klonów. Zbiorowiskami leśnymi terenów bagiennych są olsy, gdzie tworzące je drzewa (olchy z domieszką brzozy) rosną na kępach, pomiędzy którymi przez znaczną część roku znajduje się woda. Brzegi cieków wodnych porastają łęgi olchowo-jesionowe.
Naturalnymi zbiorowiskami otwartych terenów bagiennych są turzycowiska, które obecnie w większych fragmentach zachowały się w południowej części parku. W przeszłości wiele terenów bagiennych zostało wylesionych, osuszonych i przekształconych w łąki i pastwiska.
Więcej zdjęć ...Kampinoski Park Narodowy jest jedną z najważniejszych ostoi fauny niżu polskiego. Szacuje się, że może tutaj występować połowa, czyli ok. 16,5 tysiąca rodzimych gatunków  zwierząt. Dotychczas udokumentowano bytowanie ponad 3 tys. gatunków, co świadczy o stosunkowo małym stopniu zbadaniu fauny tego terenu. Najliczniejszą grupę zwierząt stanowią bezkręgowce (wśród nich 31 gatunków komarów). Puszcza Kampinoska jest miejscem występowania wszystkich 13 nizinnych gatunków płazów oraz 6 gatunków gadów. Na terenie parku i strefy ochronnej gnieździ się ponad 150 gatunków ptaków, wśród nich  kilkanaście par bocianów czarnych i żurawi (niektóre gniazdują zaledwie kilka kilometrów od granic stolicy), orlik krzykliwy, a od 2000 roku- bielik. Na terenach otwartych licznie występuje derkacz, gatunek zagrożony wyginięciem w skali światowej. Łącznie z okresem pozalęgowym obserwowano tutaj 215 gatunków ptaków. Miejscem zimowania dużej ilości ptaków wodnych jest pobliska Wisła. Występowanie na terenie parku wielu rzadkich i zagrożonych wyginięciem ptaków, a zwłaszcza świerszczaka i derkacza, zadecydowało o uznaniu w 1999 roku przez Parlament Europejski tego obszaru za ostoję ptaków o randze europejskiej. Od 2004 r. Kampinoski Park Narodowy jest także obszarem NATURA 2000 (kod PLC 140001), zarówno ze względu na bogactwo gatunków ptaków (Dyrektywa Ptasia), jak i na różnorodność zbiorowisk roślinnych (Dyrektywa Siedliskowa).
Największym z 50 gatunków ssaków jest łoś, będący symbolem Kampinoskiego Parku Narodowego. Zwierzęta te wytępiono w połowie XIX stulecia i reintrodukowano do puszczy w 1951 roku. Obecnie ich populacja liczy około 300 osobników. Liczne są sarny i dziki, powoli zadomawia się jeleń. Nad niektórymi ciekami wodnymi oraz starorzeczami Wisły spotykana jest wydra. O wiele liczniejsze są reintrodukowane tutaj w 1980 roku bobry, które zasiedliły niemal wszystkie cieki wodne i zaczęły kolonizować tereny sąsiednie – Wisłę i Bzurę. W parku żyje 15 gatunków nietoperzy. Przedstawicielami drapieżników są m.in. kuny, lisy, jenoty i rysie, które po niemal 200 latach nieobecności powróciły w puszczańskie ostępy. Reintrodukcja rysia spowodowana była brakiem dużych drapieżników, pełniących rolę naturalnych regulatorów liczebności zwierzyny. Eksperyment rozpoczął się w 1992 r., pierwsze koty wypuszczono na wolność w 1994 roku. Obecnie kilka rysi żyje na wolności, gdzie doczekały się potomstwa. Obecnie stan dzikiej populacji rysia szacuje się na 5–10 sztuk.
Najbardziej wartościowe fragmenty parku objęte są ochroną ścisłą w 22 obszarach ochrony ścisłej o łącznej powierzchni 4636 ha (ok. 12% pow. parku). Największy z nich Sieraków (1205 ha) położony jest tylko kilka kilometrów od granic Warszawy. Na pozostałych terenach prowadzone są różnorodne działania z zakresu ochrony czynnej, mające na celu przywrócenie utraconych walorów przyrodniczych: przebudowa drzewostanów, odtwarzanie zakłóconych stosunków wodnych, reintrodukcja występujących tu wcześniej gatunków roślin (cis, modrzew europejski) i zwierząt. W celu zachowania tradycyjnego, rolniczego krajobrazu Mazowsza zostały wyodrębnione 4 strefy ochrony krajobrazowej o docelowej powierzchni 3200 ha (8,3% areału parku). W granicach parku znajduje się 156 drzew pomnikowych, najstarszym jest liczący ponad 330 lat „Dąb Kobendzy”.
Zadaniem parku jest także ochrona znajdujących się na jego terenie pamiątek historii i kultury. W przeszłości Puszcza Kampinoska była miejscem wielu wojen, powstań i bitew. Najkrwawszym był okres II wojny światowej – we wrześniu 1939 toczyły tutaj walki idące na odsiecz Warszawie armie “Poznań” i “Pomorze”, przez całą okupację puszcza była schronieniem i miejscem szkolenia żołnierzy AK. W 1944 roku w puszczy powstał obóz warowny, obejmujący wiele wsi. Teren ten, całkowicie wolny od okupanta, przyjęło się wówczas nazywać „Niepodległą Rzeczpospolitą Kampinoską”. Stąd zgrupowanie AK „Kampinos” przez dwa miesiące niosło pomoc powstaniu warszawskiemu. Świadectwem tamtych mrocznych czasów są cmentarze wojenne i partyzanckie oraz rozsiane po całej puszczy mogiły. Na cmentarzu-mauzoleum w Palmirach znajdują się groby 2115 ofiar masowych egzekucji dokonywanych potajemnie w Puszczy Kampinoskiej i innych podwarszawskich lasach. W parku i jego sąsiedztwie znajduje się wiele zabytków architektury, z których najsłynniejsze związane są z życiem Fryderyka Chopina. Są to dworek w Żelazowej Woli, miejsce urodzin kompozytora, oraz gotycko-renesansowy kościół obronny w Brochowie, gdzie rodzice Fryderyka brali ślub, a on sam był ochrzczony.
Ze względu na wartości przyrodnicze oraz znaczenie społeczne w 2000 roku Kampinoski Park Narodowy wraz ze strefą ochronną został uznany przez UNESCO za Światowy Rezerwat Biosfery pod nazwą „Puszcza Kampinoska”.
Park stanowi ważną bazę rekreacyjno-wypoczynkową dla stolicy. Odwiedzający mają do dyspozycji 350 km szlaków turystycznych pieszych, 200-kilometrowy szlak rowerowy, trasy konne oraz 19 parkingów i 12 polan wypoczynkowych znajdujących się na obrzeżach parku. Działalność edukacyjną park prowadzi w trzech placówkach: Centrum Edukacji w Izabelinie, Ośrodku Dydaktyczno-Muzealnym im. Jadwigi i Romana Kobendzów w Granicy i Ośrodku Hodowli Żubrów im. prezydenta RP Ignacego Mościckiego w Smardzewicach. Dwa pierwsze ośrodki mają ekspozycje muzealne, oferują pokazy filmów i przezroczy oraz różnorodne zajęcia edukacyjne, głównie dla dzieci oraz młodzieży szkolnej i akademickiej.

Największy wpływ na rzeźbę terenu Puszczy Kampinoskiej miał ostatni lądolód. Została ona ukształtowana przez wody z topniejącego lodowca spływające do morza korytem rzeki Prawisły, która toczyła swe wody przez obecne doliny Neru, Warty i Łaby do Morza Północnego. Obniżanie się poziomu wody i kolejne zmiany koryta rzeki spowodowały wynurzanie się wysp i piaszczystych łach, które przewiewane i formowane przez wiatry przybrały formę dzisiejszych wydm. Przemieszczające się wydmy oraz opadanie wody spowodowało, że niektóre koryta i odnogi rzeczne zostały odcięte od głównego nurtu rzeki. Rozpoczął się proces odkładania materii organicznej i powolnego wysychania. Na tych międzywydmowych obszarach powstały tereny bagienne.          

Otwarte wydmy
Otwarte wydmy

          Do XV w. tereny Puszczy Kampinoskiej były własnością książąt mazowieckich. W roku 1467 zostały włączone do Korony. W owym czasie dobra te, wraz wchodzącą w ich skład puszczą, oddawane były w zastaw pieniężny. W 1590 r na terenie Korony został przeprowadzony podział dóbr królewskich na tzw. stołowe (królewskie), z których dochody wpływały do skarbu nadwornego, i na królewszczyzny, czyli majętności skarbu publicznego. Puszczę wraz z dobrami kampinoskimi włączono do królewszczyzn. Od tej pory tereny te były oddawane w dzierżawę, a kontrolę nad nimi sprawował Sejm. O dzierżawę dóbr puszczańskich ubiegali się znaczący obywatele Rzeczpospolitej. Spowodowane to było bogactwem surowca drzewnego oraz możliwością łatwego spławiania go Wisłą. Rosły tu jedyne na Mazowszu sosny, zwane masztowymi. Były tak wysokie i proste, że przyjeżdżali po nie kupcy, cieśle i szkutnicy aż z Gdańska.

          Na obrzeżach Puszczy zaczęły powstawać pierwsze osady. Z roku 1420 pochodzą pierwsze dokumenty w których wymieniony jest Vylkow (Wilków), a z 1489 Vyeczcza (Wiejca). W roku 1489 Kazimierz Jagiellończyk dał Hieronimowi i Piotrowi z Nowego Miasta za sumę 4800 florenów następujące osady puszczańskie: Vylkow, Vyeczcza, Gluszk (Głusk), Rybythwa (Rybitwa), Volya (Wola) oraz - po raz pierwszy wymieniony pod tą nazwą - Campinos (Kampinos), wcześniej znany jako Byalemyasto.

          Wraz ze wzrostem zapotrzebowania na drewno zaczęto eksploatować wnętrze puszczy. W latach trzydziestych XVIII w. powstało tu nowe osadnictwo, zwane budniczym. Nazwa ta pochodzi od stawianych prowizorycznie bud, w których na czas karczowania lasu zamieszkiwali okresowo osadnicy. Tereny zamieszkiwane przez budników stały się zaczątkiem późniejszych wsi i rolnictwa w miejscu wykarczowanych lasów.

Osada budnicza
Osada budnicza

Niezwykle ciekawa jest historia nadwiślańskiego osadnictwa holenderskiego na terenie Puszczy Kampinoskiej. Od wieków powszechnie znana była umiejętność obcowania tego ludu z żywiołem wodnym i zdolność jego ujarzmiania oraz czerpania z tego korzyści. Olendrów, bo tak ich nazywała miejscowa ludność, osiedlano na tak zwanym "prawie holenderskim". Stanowiło ono, że osadnicy ci byli ludźmi wolnymi. Istnieją po dziś dzień ślady usprawnień, które wprowadzili "Olendrzy" i które stały się trwałym elementem kampinoskiego krajobrazu nadwiślańskiego. Są to: - wyniosłości terenu (naturalne lub usypiska), na których budowano domy, chroniąc je w ten sposób przed zatopieniem wodami powodziowymi, - miedze wysadzane wierzbami i topolami: drzewa wyznaczały niczym boje granice gospodarstwa osadnika podczas powodzi, a wiosną, kiedy kra ruszała, funkcjonowały jak izbice mostu - wiklinowe płotki stawiane dawniej pomiędzy drzewami w celu hamowania pędu wód powodziowych i zatrzymania żyznych rzecznych namułów podczas opadania wody.

Puszcza Kampinoska swoją nazwę wzięła od miejscowości Kampinos. Etymologia nazwy nie jest do końca wyjaśniona. Z 1377 r. pochodzi pierwsza wzmianka o miejscowości Białe Miasto, która była pierwotną nazwą Kampinosu. W 1489 r. pojawia się określenie Kapinos (Cappinos). Do dzisiaj nie wiadomo jednak skąd sama nazwa pochodzi. Dość prawdopodobne wydaje się, że od łacińskich słów campus noster (nasze pola). Słowa te pojawiły się w średniowiecznych dokumentach. Przez długi czas pochodzenie nazwy wywodzono od wypowiedzianych przez polującego w okolicach Puszczy Kampinoskiej króla Jana III Sobieskiego słów ubi campi nos fuimus (tam byliśmy, gdzie pola). Jeszcze inna hipoteza wywodzi ją od stanowiącej typowy element krajobrazu puszczy kępy wśród bagien, nazywanej przez miejscową ludność kampa. Nazwy Puszcza Kampinoska użyto po raz pierwszy na początku XVIII w., ale do powszechnego użytku weszła dopiero w połowie ubiegłego stulecia.
Więcej zdjęć ...
          Teren puszczy był areną niemal wszystkich ważnych wydarzeń z historii Polski. W 1410 r. zachodnim skrajem puszczy podążał ze swoim wojskiem pod Grunwald Władysław Jagiełło. W 1794 r., podczas Insurekcji Kościuszkowskiej północnym krańcem puszczy maszerowała dywizja Henryka Dąbrowskiego. W okresie powstania styczniowego we wsi Kampinos znajdował się sztab powstańczy, a puszcza dawała schronienie uciekającej przed carską branką młodzieży warszawskiej. Pamiątkami tego okresu są m.in. mogiła powstańców w Zaborowie Leśnym oraz Sosna Powstańców 1863 r. w Górkach Kampinoskich, na konarach której carscy żołnierze wieszali pojmanych powstańców. Najkrwawszy był jednak okres II wojny światowej. We wrześniu 1939 r. rozbito tutaj idące na odsiecz Warszawie armie "Poznań" i "Pomorze", Przez całą okupację puszcza była schronieniem i miejscem szkolenia żołnierzy AK. Liczące ok. 2,5 tys. żołnierzy zgrupowanie AK na terenie Puszczy Kampinoskiej jako jedyne niosło realną pomoc Warszawie w okresie powstania w 1944 r. Pamiątkami z okresu wojny są liczne cmentarze wojenne i rozsiane po całej puszczy samotne mogiły.

          Symbolem zbrodni hitlerowskich jest cmentarz-mauzoleum w Palmirach z grobami ponad 2000 ofiar masowych egzekucji dokonywanych potajemnie w Puszczy Kampinoskiej i w innych lasach podwarszawskich w latach 1939-41.

W sąsiedztwie parku zachowały się liczne zabytki architektury, z których najsłynniejsze związane są z życiem Fryderyka Chopina, jak dworek w Żelazowej Woli - miejsce jego urodzin, oraz gotycko-renesansowy kościół obronny w Brochowie miejsce chrztu kompozytora.
Cennymi zabytkami są też kościoły, m.in. w Kampinosie, Lesznie, Secyminie i dwory - w Lipkowie, Kampinosie, Tułowicach.

b_0_200_16777215_00___images_content_panorama.jpg

Kampinoski Park Narodowy leży w województwie mazowieckim tuż przy północno zachodnich rogatkach Warszawy. Obejmuje rozległe tereny Puszczy Kampinoskiej w pradolinie Wisły w zachodniej części Kotliny Warszawskiej. Leży w bezpośrednim sąsiedztwie stolicy państwa.          


    Takie położenie nie jest bez znaczenia dla Warszawy. Przy wiatrach wiejących głównie z zachodu, statystycznie co trzy dni nad miasto nawiewane jest świeże powietrze znad Puszczy Kampinoskiej, jest więc ona "Zielonymi płucami Warszawy".

 

Do dyrekcji parku i Centrum Edukacji w Izabelinie można dojechać warszawską komunikacją miejską z przystanku Metro Młociny linią autobusową 708. Wysiąść należy na przystanku Izabelin Urząd Gminy a następnie cofnąć się, mijając budynek Poczty skręcić w lewo w ulicę Tetmajera i przejść ok 500 m.

 

 

 

Projekty
NFOŚiGW - logo Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska - logo
Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska
Projekty finansowane z Unii Europejskiej Lasy Państwowe - logo