Celem powołania Kampinoskiego Parku Narodowego obok ochrony przyrody była ochrona pamiątek historii i kultury znajdujących się na terenie Puszczy Kampinoskiej. Położenie geograficzne puszczy przesądziło o tym, że jej dzieje są szczególnie związane z historią wojen i powstań, jakich los nie szczędził Polsce. Każde z tych dramatycznych wydarzeń miało w podstołecznej puszczy swój – pisany patriotyzmem, determinacją walki o Ojczyznę, bohaterstwem i krwią – scenariusz.       

          W 1410 r. zachodnim skrajem puszczy Władysław Jagiełło podążał pod Grunwald. 30 czerwca na wysokości Czerwińska przeprawił się wraz z rycerstwem małopolskim przez Wisłę po tzw. moście łyżwowym, czyli zbudowanym na łodziach. Podczas insurekcji kościuszkowskiej w 1794 r. północnym obrzeżem puszczy podążały z Warszawy przez Kazuń i Wilków do Wielkopolski wojska gen. Henryka Dąbrowskiego. W październiku w rejonie Brochowa i Kamionu doszło do walk z Prusakami. Puszcza dała schronienie powstańcom 1863 r. Tutaj warszawska młodzież chroniła się przed branką do carskiego wojska. Dworek w Kampinosie był siedzibą sztabu Zygmunta Padlewskiego. Tu organizowano powstańcze oddziały, stąd szły dyrektywy na województwo. Powstańczy oddział „Dzieci Warszawy” 14 IV 1863 r. stoczył bitwę z wojskami carskim pod Budą Zaborowską.

          Najwięcej śladów pozostawiła jednak w Puszczy Kampinoskiej II wojna światowa. W dniach 9–20 IX 1939 r. rozegrała się nad Bzurą największa bitwa kampanii wrześniowej: armie polskie „Poznań” i „Pomorze” starły się z wojskami niemieckimi. Po początkowych sukcesach wojsk polskich, wojska niemieckie rozpoczęły natarcie, większość sił polskich została okrążona i rozbita, część oddziałów polskich przebiła się z okrążenia i 14/15 IX przekroczyła Bzurę pod Brochowem. Droga przez puszczę do Warszawy nie była łatwa, wolno poruszające się piaszczystymi drogami wojska napotykały liczne umocnione pozycje wroga, były dziesiątkowane przez niemieckie czołgi i samoloty. 19 IX rozbitym oddziałom drogę na Warszawę utorowała brawurowa szarża 14. Pułku Ułanów Jazłowieckich pod Wólką Węglową. Wrześniowy szlak żołnierzy znaczony jest wojennymi cmentarzami oraz mogiłami rozsianymi po całej puszczy. W puszczy i na jej przedpolach poległo ok. 9,5 tys. żołnierzy, co stanowi ok. 15% ogólnych strat Wojska Polskiego we wrześniu 1939 r.

          Począwszy od XII 1939 do VII 1941 r. na terenie dawnych magazynów broni w okolicach wsi Palmiry hitlerowcy dokonywali masowych egzekucji więźniów Pawiaka i innych więzień warszawskich. Przez okres okupacji puszcza była schronieniem i miejscem szkolenia żołnierzy AK. Do zgrupowania AK Kampinos dołączyło zgrupowanie Stołpecko-Nalibockie, tworząc liczącą ponad 2500 partyzantów „Grupę Kampinos”. W puszczy powstaje obóz warowny obejmujący wiele wsi. Teren ten, całkowicie wolny od okupanta, przyjęło się wówczas nazywać „Niepodległą Rzeczpospolitą Kampinoską”; stąd partyzanci przez 2 miesiące nieśli pomoc walczącej Warszawie.

          Na terenie Parku i jego strefy ochronnej znajduje się 39 obiektów zabytkowych, w tym tak znane w świecie, jak dom urodzenia Fryderyka Chopina w Żelazowej Woli.
To wzajemne przenikanie się przyrody i historii wyróżnia KPN na tle innych parków narodowych, a zarazem stanowi o jego niepowtarzalnej specyfice.